tag:blogger.com,1999:blog-369082172024-02-20T03:45:53.882-08:00La novela virtualGustavo SainzUnknownnoreply@blogger.comBlogger1125tag:blogger.com,1999:blog-36908217.post-1162323421635172332006-10-31T11:25:00.000-08:002007-01-03T14:30:02.246-08:00<p style="text-align: right;" class="MsoNormal"><span style="font-weight: bold;font-family:Arial;" lang="ES-MX"><br /></span></p><p style="text-align: right;" class="MsoNormal"><span style="font-weight: bold;font-family:Arial;font-size:180%;" lang="ES-MX" >LA NOVELA VIRTUAL</span><span class="TtuloCarCar" style="font-size:180%;"><span style="" lang="ES-MX">:<br /></span></span></p><p style="text-align: right;" class="MsoNormal"><span class="TtuloCarCar" style="font-size:180%;"><span style="" lang="ES-MX"><span style="font-family:arial;">INTERTEXTUALIDAD Y POSMODERNISMO <span style="font-weight: bold;">LA CITA NEOBARROCA</span></span><o:p style="font-family: arial;"></o:p></span></span><span style="font-weight: bold;font-size:180%;" > </span><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:arial;"><br /></span></span></p><p style="text-align: right;" class="MsoNormal"><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:arial;">por Catalina Martínez García</span></span></p><p style="text-align: right;" class="MsoNormal"><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:arial;"><br /></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: center; line-height: 200%;" align="center"><a name="OLE_LINK6"><span class="TtuloCarCar"><span style="" lang="ES-MX">INTRODUCCIÓN<o:p></o:p></span></span></a></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 6cm; text-align: justify;"><span style=""><span style="font-size: 8pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">ésa era una casa y eso era un campanario y allí había un hotel<o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 6cm; text-align: justify;"><span style=""><span style="font-size: 8pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">deseo de la escritura o escritura del deseo<o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 6cm; text-align: justify;"><span style=""><span style="font-size: 8pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">aquí un valle, un risco, una hondonada<o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 6cm; text-align: justify;"><span style=""><span style="font-size: 8pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">por allí cerca tenía que estar el Árbol del Bien y del Mal<o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 6cm; text-align: justify;"><span style=""><i style=""><span style="font-size: 8pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">veni vidi vinci<o:p></o:p></span></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 6cm; text-align: justify;"><span style=""><span style="font-size: 8pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">una creación continua a partir de nada y volviendo a nada<o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 6cm; text-align: justify;"><span style=""><span style="font-size: 8pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">el significado era nuevo o no lo había<o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 6cm; text-align: justify;"><span style=""><span style="font-size: 8pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">una nueva creación o ninguna<o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 6cm; text-align: justify;"><span style=""><span style="font-size: 8pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">novela o nada<o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 6cm; text-align: justify;"><span style=""><i style=""><span style="font-size: 8pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">La novela virtual</span></i></span><span style=""><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 6cm; text-align: justify;"><span style=""><i style=""><span style="font-size: 8pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span><span style=""> </span></span></i></span><span style=""><span style="font-size: 8pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Gustavo Sainz<o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 6cm; text-align: justify;"><span style=""><span style="font-size: 8pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 6cm; text-align: justify;"><span style=""><span style="font-size: 8pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En la actualidad ha imperado la indefinición y falta de consistencia en las referencias a la literatura posmoderna. Hasta hoy, este término alude a características de todas las artes y aun a diversas posturas filosóficas y sociológicas. Mediante esta concepción de posmodernismo se intenta dar una explicación demasiado amplia a toda manifestación de la vida cultural y social del mundo de hoy. La razón de la presente tesis es aportar la definición de características propias de la literatura del posmodernismo, ya que el mismo Gustavo Sainz en <i style="">La novela virtual</i> propone una serie de criterios para definir o delimitar las características de la literatura posmoderna.<o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Por tanto, el objetivo es identificar esas características literarias de lo posmoderno y analizar todos los elementos literarios que hacen de la novela de Gustavo Sainz un discurso posmoderno. Con este fin, en la presente tesis se identifican los elementos literarios que, según algunos autores, definen la literatura posmoderna. Con base en propuestas del posmodernismo la pregunta de investigación es: ¿Cuáles son los recursos del discurso posmoderno que incluye Gustavo Sainz en <i style="">La novela virtual?<o:p></o:p></i></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><i style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Por otra parte, la investigación parte de una presuposición acerca de que la intertextualidad es el recurso posmoderno que más destaca en el estilo de Sainz en <i style="">La novela virtual</i>. Con base en ellos planteamos otra pregunta para ser respondida a través del trabajo de tesis: ¿Cuáles son las formas de intertextualidad que se manifiestan en <i style="">La novela virtual </i>que se somete a estudio?<o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Con el fin de guiar la búsqueda de la respuesta a esta pregunta de investigación, se planteó la siguiente hipótesis de trabajo:<o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Dado que el reflejo del posmodernismo es muy fuerte en <i style="">La novela virtual </i>de Gustavo Sainz, un análisis semiológico será el mas indicado para definir las formas en que se manifiesta la intertextualidad como rasgo distintivo del neobarroco, según Calabrese. Los autores de la semiótica en los que se revisan el concepto de intertextualidad son entre otros: Mijail Bajtin, Julia Kristeva, Gérad Genette y Hans-George Ruprecht y, principalmente, Riffaterre. Por otra parte, en el concepto de posmodernismo me apoyo en Jean-Francois Lyotard, Raymond L. Williams y Blanca Rodríguez, Hal Foster y su concepto de pastiche, Laurent Jenny y sus “collages verbales”, Paul Ricoeur, Michael Foucault y Hans-Georg Gadamer. Con todo una base importante del análisis parte de Calabrese.<o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En el capítulo uno, se ubica la obra de Gustavo Sainz en los movimientos literarios del siglo XX; <span style=""> </span>algunas características de la literatura de la Onda que como Afirma Alfredo Pavón: (es) "el reclamo de un nuevo lenguaje -- mezcla de caló urbano y anglicismo -- una especie de subdialecto irrespetuoso, burlón, defensivo, monosilábico en gran medida, donde campea a sus anchas una voz permisiva y desmadrosa, antisolemne, irreverente, coloquial, desafiante” ; <span style=""> </span>y de la literatura posmoderna<span style="color: black;"> que por su parte, </span></span></span><span style=""><span style="font-family: Arial; color: black;">Raymond L. Williams y Blanca Rodríguez enlistan algunas de las características de la narrativa posmoderna: “la discontinuidad, la ruptura, el desplazamiento, el descentramiento, lo indeterminado y la antitotalidad” </span></span><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>y al final de ese capítulo mencionaré algunas aportaciones que Gustavo Sainz ha hecho a la novela posmoderna.<o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En el capítulo dos, se revisa el concepto de intertextualidad con algunos autores entre ellos, <span style=""> </span>Bajtin,<span style="color: black;"> <span style=""> </span>para quien la intertextualidad se relaciona con la polifonía, el ‘dialogismo’ y el modelo ‘carnavalesco’ en la estructura de la novela. Por su parte,</span></span></span><span style=""><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"> </span></span><span style=""><span style="font-family: Arial; color: black;">Julia Kristeva</span></span><span style=""><span style="font-family: Arial; color: black;"> </span></span><span style=""><span style="font-family: Arial; color: black;">en su libro <i style="">Semiotica 1</i> (p. 190) afirma que “Todo texto se construye como mosaico de citas” de modo que todo texto se transforma en otro texto, de manera que “en lugar de la noción de intersubjetividad se instala la de <i style="">intertextualidad</i>, y el lenguaje poético se lee, por lo menos, como <i style="">doble”. </i></span></span><span style=""><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Para</span></span><span style=""><span style="font-family: Arial; color: black;"> Gérard Genette el objeto de la poética no es el texto, sino el architexto: conjunto de las categorías generales o trascendentes –tipos de discurso, modos de enunciación, géneros literarios, etc.- a las que pertenece cada texto singular (p.53). Redefiniendo su propio concepto, nos dice que, el objeto de la poética<span style=""> </span>es la <i style="">transtextualidad, </i>o la trascendencia textual del texto</span></span><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"> y por último Michael Riffaterre (1997)<span style=""> </span>expone su teoría de la silepsis intertextual al definir el texto literario como un conjunto de presuposiciones de otros textos; que obliga al lector a interpretarlo en función de otro texto del cual es incompatible. .<o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 21.2pt; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En el capítulo tres, tomaré como texto principal <i style="">La era neobarroca </i>de Omar Calabrese y sus conceptos como límite y exceso, detalle y fragmento, distorsión y perversión. Estos últimos servirán para fundamentar la teoría de Calabrese en relación a la literatura neobarroca, teoría e</span></span><span style=""><span style="font-family: Arial;">n donde se expresa esta necesidad de romper las normas y tender al límite en la búsqueda de un nuevo tipo de narrativa, de </span></span><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">un nuevo género literario que no se identifica con ninguno de los precedentes, sino que los subsume y los vuelca en un gigantesco pastiche. Es la existencia de un género que reconoce las marcas de los géneros tradicionales e inventa sucesiva un súper género, el límite de todos los géneros.<o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En fin, creo que la definición de que la intertextualidad y la cita neobarroca son un género frecuente en la narrativa de la novela posmoderna, y que un buen ejemplo de ello, es <i style="">La novela virtual </i>de Gustavo Sainz<i style="">, </i>podría ser una aportación más a la teoría de la critica literaria de nuestros tiempos.<o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">La revisión de conceptos tan significativos como el posmodernismo y la intertextualidad en la crítica literaria, es una tarea exhaustiva que necesita varios años de trabajo intenso para poder agotar el tema. Una de las labores que a futuro se podría seguir la pista en <i style="">La novela virtual </i>sería el lenguaje con características de oralidad en los correos electrónicos del personaje de la joven universitaria y la otra; podría ser, el funcionamiento de la<span style=""> </span>elipsis como una cualidad diferente del narrar (o no narrar) en la novela posmoderna.<o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <span style=""></span> <p class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 1cm;" align="center"><span class="CarCar"><span style="" lang="ES-MX">Capítulo 1. Ubicación de la obra de Sainz en movimientos literarios del siglo XX</span></span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">El propósito de ubicar la obra de Gustavo Sainz en su contexto literario nos lleva a considerar que su innovadora creación responde al dinamismo del arte en general y de la literatura en particular que caracterizó al siglo XX.<span style=""> </span>En principio, podemos decir que la narrativa mexicana del siglo pasado e inicios del presente, como José Joaquín Blanco y otros lo han mencionado, ha sido influida por factores sociales, culturales y económicos y además por los intercambios culturales impulsados por la globalización.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span class="CitaChar"><span style="" lang="ES-MX">En México los escritores, inmersos en la problemática de pobreza e ignorancia, en un país donde el índice de alfabetización es bajo, donde no se tiene la costumbre de leer como un modo de conocer el mundo y de conocerse a sí mismo, han podido descubrir </span></span><i><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">realidades</span></i><span class="CitaChar"><span style="" lang="ES-MX"> que de otra manera sería difícil imaginar o siquiera identificar como existentes en un lugar donde, en silencio, la corrupción y la pobreza se ocultaron durante los casi setenta años en que un partido hegemónico gobernó al país.<o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En paralelo con ese dinamismo en la sociedad al despertar del siglo XX, en la literatura mexicana se adoptaron los movimientos de la vanguardia y el modernismo. Enseguida apareció la novela de la Revolución y la de temas rurales y campesinos, seguida por la creación con la ciudad como tema central. Después, nuestros autores pasaron a contribuir en el Boom hispanoamericano; pero al agotarse su novedad, hubieron de trascender sus recursos y buscar nuevas formas expresivas.<span style=""> </span>Así surgió la mirada distinta de nuestra literatura que dio lugar a nuevos movimientos igualmente creativos.<span style=""> </span>Como dice Paul Ricoeur, para mediados y finales del siglo XX, el modelo narrativo de la novela hispanoamericana en general (y nosotros añadiríamos, la mexicana en particular) ha pasado de la prefiguración del pasado que da el orden de la acción, a la configuración de la actualidad, en el orden de la narración que se da “como disputa por el sentido presente y que postula la concurrencia del sujeto y el relato” (Ortega, p. 551).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Específicamente, la obra de Gustavo Sainz ha sido clasificada por distintos autores en forma muy diversa. Enseguida anotamos algunas referencias en </span><span style="font-family: Arial;">libros, tesis y disertaciones sobre su trabajo literario:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;">- John Brushwood propone un paralelismo entre la innovación de la narrativa, en autores donde incluye a Sainz, y el cambio en la política mexicana.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;">-</span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"> Fabianne Bradu ubica a Gustavo Sainz, al lado de Salvador Elizondo y<span style=""> </span>Fernando del Paso, como exponentes de una nueva narrativa dentro de la novela mexicana contemporánea.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;">- Franklin J. Inojosa es autor de una tesis donde cataloga a <i style="">Compadre Lobo</i> de Sainz, como “prototipo de la ‘novela-bolero’ hispanoamericana; </span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Lina Melero, analiza en esta creación novelesca el tema de la noche ; y Williams y Rodríguez profundizan en la concepción de “lector ficticio”que, en esa misma novela observa a los personajes como seres igualmente ficticios reales del pasado (real o inventado) del narrador, esto es, en cuanto el narrador establece una cierta intimidad con este “lector ficticio”, al crear líneas de comunicación directa con él. Al respecto, en el mismo texto de <i style="">Compadre</i>…, aparece la pregunta del narrador: “¿<i style="">Notan cómo las teclas de mi máquina saltan gozosas, en cuanto comienzo a hablar de Amparo Carmen Teresa Yolanda</i>?” (p. 179). <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;">- Pilar Ramírez ve en <i style="">La Princesa del Palacio de Hierro</i>, establecer un nexo entre la mujer, la creación novelesca y la sociedad; y en la misma novela, </span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Nathalie Le Buil realiza un acercamiento al lenguaje, al relacionarlo con el proceso creador, la escritura; y Mariana Pool Madrigal ve en ella un acercamiento a <i style="">Hasta no verte Jesús mío</i>, de Poniatwska, en cuanto ambos relatos </span><span style="font-family: Arial;">manifiestan</span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"> la </span><span style="font-family: Arial;">imagen</span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"> de un dios limitado</span><span style="font-family: Arial;">.</span><span style="font-family: Arial;"> <span lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Ahora bien, dos acercamientos de la crítica literaria sobre la obra de Sainz destacan de modo que en los apartados siguientes nos ocupamos de ellos con mayor profundidad: la narrativa de la Onda y el posmodernismo en el arte.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 56.75pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><b><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">1.1.<span style=""> </span>La narrativa de la Onda<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 42.55pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">José Joaquín Blanco (pp. 96-97) en su cuaderno de trabajo<i style=""> Crónica de la literatura reciente en México (1950-1980)</i>,) considera que el impulso más renovador y vigoroso de la nueva narrativa mexicana se debe al escritor Gustavo Sainz (1940) con su novela <i style="">Gazapo en 1965</i>, y a José Agustín (1944).<span style=""> </span>A ambos los clasifica en la narrativa de la Onda. Afirma que los autores de este movimiento literario eran jóvenes, la mayoría alrededor de los veinte años: Parménides García Saldaña, René Avilés Fávila, Vicente Leñero, Héctor Manjarrez, Xorge del Campo, Margo Glantz, Dámaso Murúa, Gerardo de la Torre, José Luis Cuevas, Carlos Monsiváis, entre los más importantes y que todos ellos se reunieron en torno a la fundación de una editorial llamada "Era" aún prestigiosa, para tener un foro donde publicar sus trabajos.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">El propósito de esta<span style=""> </span>organización de jóvenes escritores, fue protestar contra la imagen de monstruos sagrados de la generación anterior: Rulfo, Yáñez, Arreola, Magdaleno, Garro, etc. Contra su complejidad, novedad y profundidad de ideas, contra su ruralismo universalizador, contra su intertextualidad tan literaria, tan de la alta cultura europea. Contra la pulcritud técnica narrativa, contra la riqueza y rigor en el manejo del lenguaje.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Algunos de ellos proponían temas de los conflictos de la "brecha generacional" entre los jóvenes y la vieja moral conservadora, contra la cultura capitalista fundada en el trabajo y el consumo material. Su intertextualidad era con textos venidos de la cultura popular norteamericana: cine de Hollywood (James Dean y los rebeldes sin causa), la cultura del rock, del twist, del A Go Go, del consumo de drogas, alcohol y estupefacientes, que se conecta con la llamada cultura psicodélica de los <i style="">hippie</i>, es el momento de la conocida "Revolución sexual" a todos los niveles y con todas sus consecuencias.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En forma antinómica representa por un lado, el júbilo desenfrenado hacia el placer y por otro lado la caída en estados límite de la conciencia y la existencia humana. La entonación va desde la ironía, la sátira, el sarcasmo y la burla irreverente hasta el humor negro más ácido y brutal contra toda ley, norma, regla o costumbre tradicionales. Lo más distintivo es la incorporación de las jergas, idiolectos, expresiones lingüísticas del habla de los jóvenes "de Onda" como código narrativo. Se escribe como los “chavos” se comunican entre ellos, intentan hacer de la literatura un ejercicio menos literario, más bien un esfuerzo de comunicación de primera intención. Aunque a cuarenta años de distancia esa inmediatez de su lenguaje ahora es necesario ayudarse de diccionarios especializados (Diccionario chingolés, Madre academia, Picardía mexicana) o de estudios sociológicos.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Afirma Alfredo Pavón: "el reclamo de un nuevo lenguaje -- mezcla de caló urbano y anglicismo -- una especie de subdialecto irrespetuoso, burlón, defensivo, monosilábico en gran medida, donde campea a sus anchas una voz permisiva y desmadrosa, antisolemne, irreverente, coloquial, desafiante. Oficiantes como José Agustín, René Avilés Fabila, Héctor Manjarrez, Parménides García Saldaña, Xorge del Campo, Margo Glantz, Dámaso Murúa y Gerardo de la Torre escriben como hablan, hablan como escriben, produciendo así un entrecruzamiento de discursos que burla el orden vigente y da fe de una realidad dispersa y fragmentada; "(Pavón, 2000: 18).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">A pesar de su actitud, aparentemente desdeñosa ante complejidades simbólicas sociológicas para contextualizarlos, sin embargo, la Onda trama sus narraciones y relatos en un dibujo complejo de simbologías y alegorías antimíticas, que tienen referentes múltiples en la literatura culta y a la vez en la cultura popular contemporáneas.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Ahora bien, en referencia a la época posterior a la Onda, Alfredo Pavón considera que estos escritores, entre quienes podemos incluir a Gustavo Sainz... “experimentan la mezcla de todos los géneros y subgéneros literarios, Crean vínculos entre alta cultura y cultura popular, entre literatura difícil y ligera. Hacen gravitar sus textos en la fluidez de un lenguaje rico y pulcramente diseñado. El lenguaje llega a ser el protagonista, el tema, el ritmo y la medida de la intensidad e intencionalidad, dentro de un neobarroco que es un perfil del fin de siglo mexicano”. (Pavón, 2000: 20).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">A diferencia de lo visto en el inciso anterior, John S. Brushwood (p. 45) en su libro <i style="">La novela mexicana</i> <i style="">(1967-1982),</i> afirma que el reto de la obra de Sainz, G<i style="">azapo</i> fue a la narrativa tradicional, especialmente en el lenguaje y además a los valores convencionales ya que revela la vida de los jóvenes mexicanos urbanos de los años sesenta. Este autor (p. 46) menciona que todas las novelas de Sainz “son novelas de la ciudad de México”, (a excepción de <i style="">La novela virtual </i>que se desarrolla en un <i style="">College</i> al noreste de Estados Unidos) y que además “en todas reta a los convencionalismos lingüísticos” (como lo podemos comprobar en <i style="">La novela virtual) </i><span style=""> </span>y por último “en todas existe una fuerte dosis de sentido del humor”. La crítica que este autor le hace a Sainz es que sus novelas no muestran diferencias importantes entre unas y otras, sin embargo, considera que la única novela que se puede clasificar en La Onda es <i style="">Gazapo</i>, siendo además la precursora de todas las otras novelas de Gustavo Sainz.<span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En efecto, el mismo Gustavo Sainz considera no ser parte del movimiento de La Onda, dado que, afirma, que su obra no fue seleccionada por Margo Glantz, en 1970, dentro de su libro <i style="">Onda y Escritura en México</i>, Siglo XXI, y añade: <i style="">“creo que mis libros y los de José Agustín y algunos otros, aparecimos en el momento en que apareció en occidente la llamada cultura adolescente, los beatles, godard y todo eso. Y que nuestros libros, sobre todo nuestros primeros libros fueron la expresión narrativa de ese fenómeno social” </i>(Correo electrónico enviado por Sainz a la autora de la presente tesis, el 26 de enero de 1998).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Atendiendo a lo anterior, en el caso de la obra de Sainz solamente recogemos algunas de las propuestas sobre la Onda.<span style=""> </span>De José Joaquín Blanco, su acercamiento a la introducción, en las obras literarias, de la ironía, la sátira, el sarcasmo y la burla y aun <span style=""> </span>el humor negro, características presentes en <i style="">La novela virtual</i>.<span style=""> </span>Además, del entretejimiento, en el texto de la narración, de jergas e idiolectos, de extranjerismos, muestras del habla coloquial, y, en el habla de la joven que se comunica mediante el correo electrónico, de expresiones del habla juvenil universitaria.<span style=""> </span>En cambio, otros elementos de la intertextualidad resultan, como afirma Pavón, complicados, su interpretación amerita la ayuda de enciclopedias que ayuden al lector a descifrar las citas introducidas con o sin advertencia.<span style=""> </span>Así, estamos de acuerdo con Pavón cuando asevera que estos autores del tardío siglo XX establecen en el relato nexos entre alta cultura y cultura popular, entre la literatura complicada y la ligera, y que en sus obras el lenguaje llega a ser el protagonista, dentro de un movimiento neobarroco.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">1.2.<span style=""> </span>L<span style="color: black;">a literatura posmoderna</span></span></b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style=""><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style=""><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;">En este apartado, considerando que la obra de Sainz ha sido ubicada constantemente dentro de la literatura posmoderna, presentamos una definición inicial de “posmodernismo” y de las características que este movimiento filosófico imprimió en la literatura, sobre todo en la narrativa; y, en cada caso, señalamos su incidencia en <i style="">La novela virtual</i>. <o:p></o:p></span></p> <p class="Normal2" style="text-indent: 1cm;"><span style="">Para Jean-Francois Lyotard (p.23), “el posmodernismo (…) no es el fin del modernismo sino su estado naciente”; y lo posmoderno corresponde<span style=""> </span>a: <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 21.25pt;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span class="CitaChar"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">“aquello que se niega a la consolación de las formas bellas, al consenso de un gusto que permitiría experimentar en común la nostalgia de lo imposible; aquello que indaga por presentaciones nuevas, no para gozar de ellas sino para hacer sentir mejor que hay algo que es impresentable” (p. 25).<span style=""> </span><o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 21.2pt; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Esta definición de lo posmoderno aplica directamente a la obra que nos ocupa, pues evidentemente Sainz no pretende un efecto estético entendido como expresión de “lo bello”, sino una dimensión más amplia que incluye la innovación en la presentación, es decir, en las formas de expresión narrativa.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Por su parte, </span><span style="font-family: Arial; color: black;">Raymond L. Williams y Blanca Rodríguez enlistan algunas de las características de la narrativa posmoderna: “la discontinuidad, la ruptura, el desplazamiento, el descentramiento, lo indeterminado y la antitotalidad” (p. 20). En este sentido, </span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Barthes describe en <i style="">S/Z </i><span style=""> </span>(1970, passim) la ruptura como recurso mediante el cual la obra literaria deja de ser objeto estable con una estructura delimitada, para ofrecer al lector una significación semiabierta, dándole la oportunidad de participar con su lectura en la construcción misma del relato. En efecto, <i style="">La novela virtual</i> no es en modo alguno un relato cerrado, terminado, sino casi una propuesta para que los lectores den sus aportaciones e interpreten el sentido allí esbozado.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;"><span style=""> </span>En esta misma dirección, </span><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Hal Foster afirma que otra característica de la posmodernidad postestructuralista es que el autor de la obra “asume ‘la muerte del hombre’ no sólo como creador original de artefactos únicos, sino también como el sujeto centro de la representación<span style=""> </span>y de la historia”; de este modo, “es una narrativa profundamente antihumanista: más que una vuelta a la representación, lanza una crítica en la cual la representación se muestra más como constitutiva de la realidad que transparente a ella” (p. 249).<span style=""> </span>Así, en la obra de Sainz identificamos una “realidad” creada en el relato y no meramente representada como reflejo de lo que pudiera existir en un ámbito externo.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Hal Foster, por su parte, se refiere al pastiche como otra de las características de la literatura posmoderna: “el pastiche es el estilo oficial del campo posmoderno” (p. 255). Este rasgo es también distintivo de <i style="">La novela virtual</i>, pero al catalogar este recurso literario en la narrativa de Sainz, hemos de responder a las preguntas que el mismo Foster plantea: “¿el eclecticismo del pastiche (su mezcla de códigos) no amenaza al concepto puro de estilo, al menos como expresión singular de un individuo o de un periodo? Y el relativismo del pastiche (su implosión de signos de periodos) ¿no erosiona la verdadera capacidad para encajar referencias históricas y en el fondo para pensar históricamente en absoluto? (Ibidem)”.<span style=""> </span>La respuesta por nuestra parte es que, al menos en la novela que analizamos, el pastiche no corre esos peligros, pues su autor logra dar coherencia a lo narrado mediante nexos de significación.<span style=""> </span>Por ejemplo, al articular citas de autores tan dispares como Octavio Paz, Rimbaud, Valery, sir Thomas Browne, Lautréamont, Huidobro, entre otros, se empeña en ofrecer lo que todos ellos tendrían en común: su postura ante la creación literaria.<span style=""> </span>Así, la obra manifiesta el acierto al que se refiere el mismo Foster, cuando afirma que la posmodernidad se revela “por su implosión en pastiche”, “no por un renacer del artista/arquitecto como <i style="">auteur </i>sino por la muerte del autor –como origen y centro del significado” (Ibidem).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;">Por su parte, Laurent Jenny designa “collage verbales” lo que hasta ahora hemos expuesto en referencia al “pastiche”, y afirma que este tipo de collages exige “la coherencia de los textos en el nivel frástico –coherencia completamente funcional, y que permanece bastante indiferente a las variaciones de tonalidades discursivas, y hasta a ciertas anomalías semánticas, siempre que su orden sea respetado. Adivinamos el partido que puede sacar de ella el collage intertextual: este tiene la entera libertad de servirse de ella para empalmar textualidades heteróclitas, legitimar la yuxtaposición de éstas en la indisociabilidad de una estructura sintáctica regular” (p. 139). Así, lo que Jenny descubre en la obra de Lautréamont, lo encontramos en Sainz, pues ambos autores deslizan en su texto novelado tanto plagios como “rarezas lexicales”, como se comprueba en los siguientes fragmentos de <i style="">La novela virtual</i>:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial; color: black;">...<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;">del Diario de Alejandra Pizarnik leyó<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;">el más grande misterio de mi vida es éste ¿por qué no me suicido?<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;">en vano alegar mi pereza: mi miedo; mi distracción<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;">tal vez por eso siento, cada noche, que me he olvidado de algo<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;">el fantasma de Alejandra los acompañaba<i><o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;">todo lo que se pueda decir es mentira aseguró una vez<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;">¿si digo pan comeré?<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;">la lengua es un órgano de conocimiento del fracaso de todo poe-<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;"><span style=""> </span>ma </span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;">decía.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;">la vida perdida para la literatura por culpa de la literatura<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;">¿si digo agua beberé?<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;">por hacer de sí un personaje literario en la vida real fracasaba<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;"><span style=""> </span>en su intento de hacer literatura con su vida real<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;">pues ésta no existe: es literatura</span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;"> decía<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;">como si aceptarse con sus circunstancias personales llevara<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;"><span style=""> </span>implícito un renunciamiento a algo fabuloso<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;">era el viejo problema<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;">de todos modos yo no existo</span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;"> decía<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;"><span style=""> </span>(Sainz, 1998:443)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;">El ejemplo anterior nos puede dar una idea de como el autor muestra la fragmentariedad del texto en la tipografía que utiliza, sin embargo, nos demuestra que se pueden combinar los dos discursos en el tema tratado que es la literatura y la vida misma: los miedos a los que se enfrentan el escritor y el poeta se hacen evidentes en una especie de ontologismo fantasma atribuido a la escritura como sinónimo de existencia literaria.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Con respecto al manejo del tiempo en la novela posmoderna, recogemos propuestas de Habermas y Paul Ricoeur.<span style=""> </span>Jurgen Habermas define la “nueva conciencia del tiempo” como la concibiera Bergson, es decir, en el tiempo de la memoria y de la experiencia, de modo que implica su discontinuidad en la concepción cotidiana. Se ofrece así un valor especial a “lo transitorio, lo esquivo y lo efímero, la propia celebración del dinamismo revela los anhelos de un presente puro, inmaculado y estable” (p. 89).<span style=""> </span>Atendiendo a esta concepción del tiempo, <i style="">La novela virtual</i> se detiene en los más mínimos detalles de la vida cotidiana, dándoles la relevancia que en otros relatos se da sólo a los “grandes acontecimientos”.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En este mismo sentido, Paul Ricoeur distingue, siguiendo a Günther Müller y Gerard Genette, entre el tiempo de narrar (“erzahlzeit”) y tiempo narrado (“erzahlte Zeit”).<span style=""> </span>Con esta distinción nos adentramos en un problema que “busca en la distribución entre enunciación y enunciado una nueva clave de interpretación del tiempo en la ficción” (p. 493).<span style=""> </span>Añade que, “se puede llamar, en expresión de Goethe, ‘juego con el tiempo’<span style=""> </span>a la relación entre tiempo de narración y tiempo narrado en la propia narración”, y que, por tanto, “este juego tiene un reto: la vivencia temporal (<i style="">Zeiterlebnis) </i>buscada por la narración” (p. 499).<span style=""> </span>Además, Paul Ricoeur sostiene que en esta configuración:<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>... deliberadamente pluridimensional conviene mejor<span style=""> </span>una visión del tiempo privada de toda capacidad de visión generalizada, de toda cohesión interna. La experimentación contemporánea en el orden de las técnicas narrativas<span style=""> </span>se ordena así a la fragmentación que afecta a la propia experiencia del tiempo. (p.500).<span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Y esto puede con toda seguridad afirmarse de la propuesta estética que manifiesta Sainz en su novela donde el tiempo “real”, de 52 días de clase en un <i style="">college</i>, se fragmenta de tal modo que la narración abarca 495 páginas.<span style=""> </span>Tal fragmentación no es gratuita.<span style=""> </span>Añade una significación al relato que nos hace identificar la “realidad” en concepciones de la “duración” bergsoniana, en el tiempo vivencial entendido desde una perspectiva estética.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Por otra parte, como característica de la ficción moderna, recogemos las propuestas de Michel Foucault cuando distingue entre <i style="">fábula </i>y <i style="">ficción</i>.<span style=""> </span>La fábula es contada en “episodios, personajes, funciones que ejercen en los relatos, acontecimientos”; mientras la ficción corresponde al:<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">“régimen del relato o, más bien (a), los diversos regímenes según los cuales<span style=""> </span>aquél es ‘relatado’: postura del narrador respecto a lo que cuenta (según que forme parte de la aventura, o que la contemple como un espectador ligeramente retirado, o que esté excluido de ella y la sorprenda desde el exterior) presencia y ausencia de una mirada neutra que recorre la cosas y la gente, asegurando una descripción objetiva; compromiso de todo el relato en la perspectiva de un personaje o de varios sucesivamente o de ninguno en particular; discurso que repite los acontecimientos a destiempo o los desdobla a medida que se desarrollan, etc. (p.213).”<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">En <i style="">La novela virtual</i> no hemos de hablar de fábula sino de ficción, en cuanto la trama no reconstituye una secuencia de acontecimientos sino “las relaciones establecidas, a través del propio discurso”; y además, porque, como sostiene el mismo Foucault, el lenguaje es neutro, pues el emisor habla “completamente solo y sin lugar, en un murmullo ininterrumpido”, introduce “hablas ajenas irrumpiendo desde el exterior”, de modo que se torna en un discurso<span style=""> </span>“posible leer, según su arquitectura propia” (p.214). <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 21.2pt; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Tal despegue de la “realidad” es, para Hans-Georg Gadamer lo que hace poético a un texto, ya que: <o:p></o:p></span></p> <p class="Cita"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">“la obra de arte lingüística posee una autonomía propia, que significa que aquélla se encuentra liberada expresamente de la pregunta por la verdad que, sin ese requisito, cualifica a los enunciados, ya sean hablados o escritos, como verdaderos o falsos” (p. 95).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Más adelante, Gadamer sostiene que a la literatura le corresponde una “entidad propia que abarca todo lo que entra en cuenta: como un obispado, un principado, la Antigüedad, la cristiandad, la época heroica”; de modo que “no sólo satisface una necesidad coetánea de información”, sino que se constituye en “obra de arte lingüística” (p. 99).<span style=""> </span>Como afirma el autor de <i style="">Arte y verdad de la palabra:</i> <o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX">“Lo que se une, en la inseguridad estilística y el capricho experimental del arte moderno, a las grandes sentencias verdaderas de la literatura universal, es tan verdadero como éstas, aunque es –no, porque es- recusación. También en la recusación hay consentimiento” (p. 109). <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Al respecto podemos afirmar que en <i style="">La novela virtual</i> se cumplen estas características de la posmodernidad, en cuanto no es cuestionable si los “acontecimientos” que conforman lo relatado son o no verdaderos, y, además, siguiendo de nuevo a <a name="OLE_LINK3">Gadamer, en cuanto la intención estética del autor no se ajusta a la necesidad de crear una “referencia” directa, sino una obra que desautoriza “cualquier interés ajeno, independiente, por los contenidos poéticos y<span style=""> </span>por su significado extrapoético” (p. 105). </a><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Por último, nos interesa enfatizar una característica esencial de la narración posmoderna, que anotan Williams y Rodríguez, en referencia a los tres tipos de lectores que comprenden: los “lectores de ficción”, que son los personajes dentro del texto que actúan como lectores; el “lector ficticio”, que no es un personaje, ni el lector real, sino más bien una entidad ficticia similar a un narrador o a un personaje y se crea en el texto por medio de una gama de estrategias discursivas; y el “lector implícito”, que efectúa extrapolaciones a partir de estas anécdotas, técnicas y estrategias para formular los intereses temáticos de la novela (pp. 71 y siguientes).<span style=""> </span>Este recurso se comprueba, por ejemplo, cuando después de que el narrador personaje expresa lo acontecido en torno a una conversación con la joven del “ombligo anillado” en una reiteración posterior la función narradora se dirige a un lector implícito aclarándole: no se enojen con ella: sean tolerantes (Sainz, p. 177).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 21.2pt; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En torno a los “lectores ficticios”, Williams y Rodríguez las conciben recogiendo propuestas de: Wayne C. Booth, en su libro <i style="">The Rethoric of Fiction, </i>1961 y Walter J. Ong<span style=""> </span>en su libro <i style="">The Writer’s Audience is Alway a Fiction</i>, 1975, como aquellas que se crean por medio de varias estrategias narrativas. Una de ellas es halagando al lector, otorgándole el carácter de intelectual con respecto a los personajes.<span style=""> </span>Asimismo, Robert Alter, en su libro <i style="">Partial Magic: The novel as a Self-Conscious Genre,</i> (1975)<i style=""> </i><span style=""> </span>señala que este tipo de “lectores” se usa normalmente para resaltar la artificialidad de los personajes (recuerdan al lector que los personajes no son seres humanos reales, sino producto de una ficción auto consciente) (Williams y Rodrìguez, p. 76). Además, los mismos autores observan que, en este proceso de caracterización de la identidad ficticia, el lector es un intelectual al que se dirige el narrador, y se equipara con lo que Booth describe como “ficción general”: <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“el autor crea, en pocas palabras, una imagen de si mismo y otra imagen de su lector: fabrica a su lector, al tiempo que se fabrica a si mismo, y la lectura más exitosa es aquella en la que las identidades creadas, autor y lector son capaces de encontrar una concordancia completa (Booth, 1961:138).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">1.3.<span style=""> </span>Aportaciones de Gustavo Sainz a la novela posmoderna<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Autores como </span><span style="font-family: Arial;">Salvador C. Fernández consideran a Gustavo Sainz dentro del posmodernismo en la novela mexicana, y por nuestra parte así lo </span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">consideramos, en cuanto, como afirman Raymond L. Williams y Blanca Rodríguez en su libro <i style="">La narrativa posmoderna en México (2002)</i> Sainz ha contribuido en la formación de un lector posmoderno. Estos autores fundamentan sus puntos de vista apoyados en la teoría del lector implícito de Wolfang Iser: <o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;">El lector implícito no posee una existencia real, pues encarna la totalidad de la preorientación que un texto de ficción ofrece a sus posibles lectores. Consecuentemente, el lector implícito no está anclado en un sustrato empírico, sino que se funda en la estructura del texto mismo (p. 64). <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Las dos novelas que analizan son <i style="">La princesa del Palacio de Hierro </i>(1974) y <i style="">Compadre Lobo </i>(1977).<span style=""> </span>En estas dos novelas, los narradores dentro de la historia, cuentan una serie de anécdotas. En la primera, es una mujer empleada de uno de los grandes almacenes de la Ciudad de México. Al parecer, mantiene una conversación telefónica con una amiga cuya identidad no conocemos. En <i style="">Compadre Lobo </i>el narrador es un hombre que cuenta como creció en un ambiente de pobreza, acompañado de varios amigos violentos y Lobo es un miembro de este grupo; cuenta además su relación con Amparo, con quien se casa y luego abandona.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Williams y Rodriguez (p. 71) describen el papel del lector activo en dos novelas. Esos autores mencionan (p. 72) que los “lectores de ficción” en las novelas de Gustavo Sainz son recurrentes: en <i style="">Obsesivos días circulares, </i>el protagonista Menelao, lee <i style="">Ulises </i>en un viaje aéreo. En <i style="">Compadre Lobo</i> el narrador protagonista, consigue un trabajo en una librería y descubre el arte de “leer”, por lo tanto, su papel como lector de ficción es clave en su proceso de maduración, uno de los intereses temáticos esenciales de la novela e interés típico de la novela posmoderna.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En <i style="">La princesa del Palacio de Hierro</i>, Sainz utiliza esta estrategia por medio de citas de la obra poética de Oliverio Girondo. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Williams y Rodriguez (p. 76) señalan que en <i style="">Compadre Lobo</i>, la estrategia se da por medio de un comentario retrospectivo del narrador-protagonista, quien interrumpe su narración de aventuras y relaciones personales para especular sobre la perspectiva del presente acerca de los hechos que a veces esta recordando durante su proceso creativo. Las interrupciones pueden convertirse en comentarios directos sobre el proceso mismo de la escritura. El lector comprende que este comentario excede a la fábula porque aparece en cursiva. Un ejemplo en <i style="">Compadre Lobo</i><span style=""> </span>aparece cuando el narrador dice: “<i style="">este libro hablará de esa complicidad</i>” (Sainz, 1977:75).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Mencionan que un tercer aspecto de la recepción por parte del lector, es el del “lector implícito”, que tal y como explica Iser, es el que incluye al lector ficticio e interpreta los intereses temáticos (pp. 78-79). De acuerdo con esta idea, la creación de un segundo código aborda particularmente el tema del lenguaje en las novelas de Gustavo Sainz. En <i style="">La princesa del Palacio de Hierro, </i>el lenguaje se destaca sobre todo en los ataques verbales a su lector ficticio y en las metáforas que expresan la banalidad de una vida cuyos<span style=""> </span>ciclos repetitivos se recrean en una serie de sustituciones.<span style=""> </span>En <i style="">Compadre Lobo</i> lo que comunica también es el tema del lenguaje. Gustavo Sainz demuestra al lector la importancia de las palabras en la totalidad de su vida: <i style="">“No cabe duda que la vida del hombre corre el riesgo de sufrir mucho al tornarse palabras”</i> (Sainz, 1977:226).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">El “lector ficticio” de <i style="">Compadre Lobo </i>observa a los personajes como seres ficticios reales del pasado (real o inventado) del narrador<i style="">. </i><span style=""> </span>A veces el narrador establece una cierta intimidad con este “lector ficticio”, al crear líneas de comunicación directa hasta el: “¿Notan como las teclas de mi máquina saltan gozosas, en cuanto comienzo a hablar de Amparo Carmen Teresa Yolanda?” (Sainz, 1977: 179). <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">La conclusión de estos dos autores (p. 81) es que la multiplicidad de la recepción por parte del lector<span style=""> </span>(la interacción entre los tres lectores: “lector de ficción” “lector ficticio” y el “lector implícito”) es la base de la tensión percibida por el lector real, que experimenta a los tres en la totalidad de la obra. En las novelas de Gustavo Sainz la situación narrativa es ambigua. La propia inestabilidad de esta situación narrativa parece potenciar la variedad de la recepción por parte del lector. El primer nivel de recepción de la lectura, la observación básica de la anécdota convierte el tema de la novela en una lectura de sí misma y alude a ciertos intereses temáticos posmodernos que son espejo del lector implícito.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Y, en efecto, en <i style="">La Novela virtual </i><span style=""> </span>el personaje es un escritor que además<span style=""> </span>es un viejo profesor de literatura, por lo tanto, es el “lector de ficción”<span style=""> </span>por excelencia. Las estrategias narrativas que sitúan al “lector ficticio” se localizan en las siguientes páginas de la novela, en la voz que nos dice: <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 150%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 150%; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“…y ya hemos comenzado…” (Sainz, 1998:11)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 150%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 150%; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“¿y ustedes que hicieron ese verano? (Sainz, 1998:21)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 150%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 150%; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“él rebasaba coches como ustedes pasan las páginas” (Sainz, 1998:27)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 150%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 150%; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“¡Puf! Y escribe todavía, eh, y quiere contárnoslo” (Sainz, 1998:31)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 150%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 150%; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“¿Macché cosa! y no teme enseñárnoslo: el desvergonzado<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 150%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 150%; font-family: Arial;" lang="ES-MX">¿y los otros e-mails?” (Sainz, 1998:62)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 150%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 150%; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“¿lo quieren seguir por sus monologados entresijos?” (Sainz, 1998:84)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 150%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 150%; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Gustavo Sainz modela a su “lector implícito” con estas aseveraciones en el texto. El interés temático que atraviesa toda la novela es la construcción teórica de lo que Sainz considera un ejemplo de la escritura posmoderna o en términos de Calabrese Neobarroca. Existen otros intereses temáticos: el amor, el abandono, la enseñanza universitaria, la vejez,<span style=""> </span>la </span><span class="Normal2Car"><span style="">cotidianidad de la vida, etc. <span style=""> </span>Una estrategia narrativa utilizada por Gustavo Sainz en toda su obra es la de halagar a su “lector implícito”. </span></span><span class="Normal2Car"><span style="" lang="ES-MX">Le otorga a su lector ficticio un carácter superior de intelectual, en relación a los mensajes electrónicos de Camila, la joven admiradora del personaje-escritor. </span></span><span class="Normal2Car"><span style="">En La Novela virtual<span style=""> </span>la dicotomía de dos tipos de escritura tal como la manifiesta el mismo autor en la contraportada del mismo libro de <i style="">La novela virtual:<o:p></o:p></i></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span class="CitaChar"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">“una que pretende devenir precisamente escritura, en configurarse literariamente, en representar la mente pensando, en fragmentarse, en autodestruirse; y otra feliz en sus limitaciones, que se desarrolla con inocencia informativa, sin pretensiones de bien decir, diciéndose, dejándose decir sin atacar la lengua, sin convulsiones de ninguna especie”.<o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span class="CitaChar"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span class="CitaChar"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Como conclusión de este capítulo, hacemos notar que la calidad narrativa de Gustavo Sainz sigue vigente, él fue de los primeros escritores latinoamericanos en cuestionar la manera en que se hacían las novelas en México en los años cincuenta y sesenta y se puede decir que se adelantó cuarenta años a su tiempo en cuanto al manejo de<span style=""> </span>la estructura narrativa, a los temas y motivos de sus novelas. Mismos que al iniciar el siglo XXI se hacen más características de la narrativa que se denomina posmoderna, neobarroca en una época histórica que se puede describir de<span style=""> </span>poshumanista como la ha considerado la escritora </span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Donna Haraway en su libro <i style="">Ciencia, cyborgs y mujeres. La reinvención de la naturaleza.<o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Gustavo Sainz busca estar congruente con la estética de los tiempos<span style=""> </span>históricos y sociales en que vivimos y plantea que es casi imposible hacer una buena novela con una estructura “formal decimonónica”. Menciona que los escritores que piensan de esa manera, están pasando, como dice él mismo en la entrevista a</span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"> César Güemes en el periódico La Jornada en la sección cultural del lunes 29 de marzo de 1999:</span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Si hay autores que apelando a la manera tradicional del género creen que están aprehendiendo la realidad, cuando todo nos ha demostrado</span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"> </span><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">que no es así, es evidente que pasan por un estado de flojera.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Por lo demás, las estrategias narrativas mencionadas anteriormente, funcionan como un incentivo a la curiosidad del lector posmoderno, que no se conforma ya con el esquema aristotélico del protagonista, el antagonista, los amigos del protagonista, los amigos del antagonista, el conflicto y el desenlace. Ya que lo que caracteriza a la novela posmoderna es la falta precisamente de todos estos elementos: no existe un personaje principal y si existe es la escritura misma que funciona como tema y motivo de la novela misma; el conflicto entendido como el choque de dos fuerzas opuestas, se materializa como el enfrentamiento del mismo autor personaje y la vida misma, la realidad entendida como el espacio físico y temporal en que se desarrollan los acontecimientos y la característica más importante es la falta de un desenlace, cada novela se continua y se extiende por medio de la intertextualidad a otras referencias literarias del pasado y aun contemporáneas a la obra misma. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Estos tiempos que vivimos con el Internet al alcance de todos y funcionando como la Torre de Babel actual, en donde todos los idiomas se mezclan y se difunden, en donde<span style=""> </span>las razas humanas muestran más que sus diferencias sus semejanzas, en donde la comunicación es rápida y eficiente, en donde sin embargo, la paradoja es, que la comunicación verdadera y real es una prerrogativa de una sociedad justa y democrática en donde los derechos humanos se hagan válidos en cada uno de los individuos de la sociedad.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span class="Normal2Car"><span style="">En el siguiente capítulo analizamos en profundidad una de las características primordiales de la narrativa posmoderna, la explotación exhaustiva del recurso de la intertextualidad con todas sus variaciones.<o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span class="Normal2Car"><span style=""><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span class="Normal2Car"><span style=""><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span class="Normal2Car"><span style=""><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span class="Normal2Car"><span style=""><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span class="Normal2Car"><span style=""><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span class="Normal2Car"><span style=""><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span class="Normal2Car"><span style=""><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span class="Normal2Car"><span style=""><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span class="Normal2Car"><span style=""><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span class="Normal2Car"><span style=""><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span class="Normal2Car"><span style=""><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span class="Normal2Car"><span style=""><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span class="Normal2Car"><span style=""><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span class="Normal2Car"><span style=""><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span class="Normal2Car"><span style=""><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span class="Normal2Car"><span style=""><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span class="Normal2Car"><span style=""><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span class="Normal2Car"><span style=""><o:p> </o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 70.8pt; text-align: justify; text-indent: 35.4pt;"><b style=""><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Capítulo 2. Intertextualidad<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style=""><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style=""><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style=""><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 21.2pt; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>La palabra intertextualidad proviene del verbo latino <i style="">texere, </i>por lo que etimológicamente significa “tejido’ ‘trama’ y remite a significaciones como ‘entremezclar tejiendo’, ‘entrelazar’ o ‘combinar’ (Hans-George Ruprecht, p. 25).<span style=""> </span>En la designación que originalmente da Kristeva (1967, 1969) a lo <i style="">intertextual</i>, recoge esa significación y, a partir de las aportaciones de Bajtín, las enriquece con aportaciones de la lingüística y el psicoanálisis, y la difunde en sus libros <i style="">Semiótica 1 y Semiótica 2. </i><span style=""> </span>Pero en la concepción que se manifiesta en los trabajos de M. Bajtín, la intertextualidad se relaciona con la polifonía, el ‘dialogismo’ y el modelo ‘carnavalesco’ en la estructura de la novela. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 21.2pt; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Después de Kristeva, otros estudiosos como Genette y Riffaterre siguieron encontrando nuevas características a este recurso de la literatura en general que, sin embargo, resulta característico de la narrativa novelesca.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: center; text-indent: 1cm; line-height: 200%;" align="center"><b style=""><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 92.75pt; text-align: justify; text-indent: -36pt; line-height: 200%;"><!--[if !supportLists]--><b style=""><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><span style="">2.1.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span></b><!--[endif]--><b style=""><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Polifonía y dialogismo<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 56.75pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><b style=""><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">En <i style="">teoría y estética de la novela </i>de Mijail Bajtin define “los tipos básicos de unidades estilístico-compositivas en que se descompone generalmente el todo novelesco:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 74.75pt; text-align: justify; text-indent: -18pt; line-height: 200%;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><span style="">1)<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Narración literaria directa del autor (en todas sus variantes)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 74.75pt; text-align: justify; text-indent: -18pt; line-height: 200%;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><span style="">2)<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Estilización de diferentes formas de la narración oral costumbristas <i style="">(skaz).</i><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 74.75pt; text-align: justify; text-indent: -18pt; line-height: 200%;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><span style="">3)<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Estilización de diferentes formas de narración semiliteraria (escrita) costumbrista (cartas, diarios, etc.).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 74.75pt; text-align: justify; text-indent: -18pt; line-height: 200%;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><span style="">4)<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Diversas formas literarias del lenguaje extraartístico del autor (razonamientos morales, filosóficos, científicos, declamaciones retóricas, descripciones etnográficas, informes oficiales, etc.)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 74.75pt; text-align: justify; text-indent: -18pt; line-height: 200%;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><span style="">5)<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Lenguaje de los personajes, individualizados desde el punto de vista estilístico” (p. 80).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Para Bajtin, el estilo propio del género “novela” consiste en la presencia de esas unidades que motivan un discurso “plurilingüe” que, sin embargo, constituyen la unidad superior del todo novelesco. Según Bajtin, “la estilística tradicional no conoce esa manera de combinarse los lenguajes y estilos en una unidad superior” (p. 81), por tanto, en un acercamiento crítico desde su perspectiva no se puede abordar esa estructura de diálogo social, propio de la novela.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 7pt; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Para Zbiquiew Podgorzec, “Dostoievsky es la cumbre más alta alcanzada en el campo de la concepción </span><span style="font-family: Arial; color: black;">dialógica</span><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"> del pensamiento humano de las investigaciones humanas” (p. 121). En una entrevista que Podgorzec hiciera a Bajtin, el iniciador de esa concepción reafirmó lo ya expresado en sus escritos: “Dostoievski, para mí, es el creador de la novela polifónica, de más voces, organizada como un diálogo intenso y apasionado (el cual) el autor no culmina (…) no da solución como autor; él muestra el pensamiento humano en su contradictorio e inacabado devenir” (pp. 117-118).<span style=""> </span>El rasgo distintivo de la polifonía es, para Bajtin, lo que define ese devenir del pensamiento humano que se manifiesta en que: “A cada nuevo paso hacia delante, los pasos precedentes adquieren un sentido nuevo complementario. Sin embargo, nosotros renovamos y continuamos siempre lo que ha sido hecho antes de nosotros por los grandes escritores y pensadores” (p. 121).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 7pt; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">La consecuencia más palpable del dialogismo en la novela es la introducción de las voces ajenas que se entretejen en el texto, ya que: <span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">de camino hacia su sentido y su expresión, pasa la palabra por el campo de las palabras y los acentos ajenos, en consonancia o en disonancia con sus distintos elementos: y en ese proceso dialogizante puede llegar a modular el aspecto y el tono estilístico. Así es exactamente la imagen artístico-prosística y en especia, la imagen de la prosa novelesca.” Mijail Bajtin,<span style=""> </span>Teoría y estética de la novela (p. 95).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><i style=""><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">En <i style="">La novela virtual</i> hallamos ese entretejimiento de voces ajenas, variadas “formas compositivas de penetración y organización del plurilingüismo en la novela, elaboradas en el transcurso de la evolución histórica de dicho género, en sus diferentes aspectos”.<span style=""> </span>Para Bajtin, ese entretejimiento de “lo <i style="">propio </i>en un lenguaje ajeno y lo <i style="">ajeno</i> en el propio lenguaje” da lugar a los distintos planos de la narración: “el relato del narrador, el del autor convencional, o el de alguno de los personajes” (pp. 117-120 y 132).<span style=""> </span>Pero en <i style="">La Novela virtual</i> predominan voces ajenas que no son de los personajes, ni del narrador, pues no cumple las funciones que le asignaba la novela realista, y tampoco del autor, quien se esconde tras las múltiples voces que reproduce en un relato dado, al presentarse casi en su totalidad, en el estilo cuasidirecto:<span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">¿no había dicho San Juan de la Cruz: donde no encuentres<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>amor, ponlo y lo encontrarás?<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">¿quién definió lo real como aquello capaz de recibir amor?<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Sainz, 1998:117)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">De este modo, no se cumple el rasgo descrito por Bajtin en referencia a la novela polifónica, donde afirma que: “Notamos claramente los diferentes grados de presencia del autor y de <i style="">su última instancia semántica, </i>en los diferentes elementos de su lenguaje” (p. 133). En cambio puede constatarse el entretejimiento de otras “formas de introducción y organización del plurilingüismo en la novela: los géneros intercalados”, en cuya descripción se detiene Bajtin al decir: que la novela permite la incorporación a su estructura de diferentes géneros, tanto literarios (novelas, piezas líricas, poemas, escenas dramáticas, etc.), como extraliterarios (costumbristas, retóricos, científicos, religiosos, etc.). en principio, cualquier género puede incorporarse a la construcción de la novela: efectivamente es muy difícil encontrar un género que no haya sido incorporado nunca por alguien a la novela.<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">Las múltiples formas de transmisión dialogística de la palabra ajena, elaboradas en la vida de cada día y en la comunicación ideológica extraliteraria, se utilizan de dos maneras en la novela. En primer lugar, son presentadas y reproducidas todas esas formas en enunciados – costumbristas e ideológicos- de los personajes de la novela, así como también en géneros intercalados tales como diarios, confesiones, artículos periodísticos, etc. En segundo lugar, todas las formas de transmisión dialogística del discurso ajeno pueden estar directamente supeditadas a la tarea de representación artística del hablante y de su palabra, teniendo como objeto la imagen del lenguaje y sometiéndose, al mismo tiempo, a una nueva reelaboración artística. (p. 171)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">En efecto, se intercalan en el discurso de <i style="">La novela virtual</i> textos provenientes de los más diversos registros y géneros:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">De poemas, entre muchos otros, el de Octavio Paz:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Las palabras<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">dales la vuelta,<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">cógelas del rabo (chillen putas),<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">azótalas,<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">dales azúcar en la boca a las rejegas,<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">ínflalas, globos, pínchalas,<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">sórbeles sangre y tuétanos,<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">sécalas<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">cápalas,<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">písalas, gallo galante,<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">tuérceles el gaznate, cocinero,<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">desplúmalas,<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">destrípalas, toro,<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">buey, arrástralas,<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">hazlas, poeta,<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">haz que se traguen todas sus palabras<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">(Ibidem: 377)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">De canciones, como una canción de Ann Clark que le gusta al personaje escritor-profesor y que pasa a constituir el texto de la novela:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">soy la piedra afilada<o:p></o:p></span></i></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><i style=""><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">la piedra arrojada<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">las palabras que persisten en el aire<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">el silencio que retumba por toda la habitación<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">soy la mentira entre dos amantes<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">la desesperación en su lucha<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">el precio demasiado alto que pagar<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">una tétrica mirona oculta<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">desenmarañando tu secreto<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">la desconocida para el niño<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">aislamiento en soledad<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">arena en la boca del bebedor<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">sombras en la luz del sol<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">y tú siempre estás conmigo<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">incertidumbre<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">certeza de caer<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">cicatrices en las almas<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">cicatrices en la piel<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">estrellas demasiado lejanas para ver<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">ola tras ola sobre la cabeza de nadador<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">y tú siempre estás conmigo<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">(Ibidem: 169-170)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Citas intercaladas en todo el texto en distintos idiomas; en francés, latín, italiano, alemán, inglés, etc. A continuación transcribimos una cita en francés y otra cita en latín:<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><i><span style="font-size: 10pt;" lang="FR">le bonheur de saigner sur le coeur d’un ami<o:p></o:p></span></i></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><i><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">...<o:p></o:p></span></i></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><i><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">pulvis et umbra sumus<o:p></o:p></span></i></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><i><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>(</span></i><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">Ibidem : 305)<i><o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">De crítica literaria y/o del proceso de creación, por ejemplo en el siguiente fragmento donde el narrador reflexiona sobre los problemas no resueltos por la narrativa literaria convencional:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">(debe también desprenderse – y urgentemente– de todo lo<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>aprendido en materia de representación)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">las imitaciones naturalistas: las evasiones románticas: los es-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>tribillos clasicistas: los testimonios sociológicos o antropo-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>lógicos: los manierismos de estilo: los prontuarios policia-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>les: las confesiones catárticas: los relatos decimonónicos:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>las cámaras kodak y hasta del más puro silencio<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Ibidem: 108)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">destruyendo toda posibilidad de acumulación significante<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">de sentido exterior: último: de recorrido en forma de <i style="">conclu-<o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>sión<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">la figura que mata<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">un amasijo de elipsis superpuestas<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">una maraña abundante de errores y equivocaciones<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">un realismo distinto<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>Ibidem: 353)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><i><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">aparecían nuevos problemas que exigían nuevas técnicas<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">una genealogía del modernismo<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">la realidad cambiaba y para representarla debían cambiar los<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>medios de representación<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Ibidem: 136)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">De creación novelesca ajena, como en la alusión a la narrativa de Lautrémont:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">en Lautréamont aparecía un profundo horror que sin cesar se<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>apartaba del curso de todas las cosas<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">su arte hería mortalmente a cualquiera que se contentase con<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>la imitación de la realidad<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">prohibía tranquilamente al novelista el placer del relato<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">suprimiendo la mayoría de los problemas que nos preocupan<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">derivados de la elección del tema: del estudio de las costum-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>bres: o de la profundización de una vana psicología<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">todo lo que constituiría la materia prima del novelista fue<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>abolido por la implacable maquina Lautréamont<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Ibidem: 310)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Una conferencia sobre el teatro español medieval y algunos nombres de las diferentes compañías de actores y representantes:<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">el Ñaque eran dos hombres que hacían un entremés, algún<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>poco de un auto, decían unas octavas, dos o tres loas<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">...<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">llevaban barbas postizas, tocaban el tamborillo y cobraban a<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>ochavo y en algunos reinos en dinerillo<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">dicen los cronistas que dormían vestidos y se espulgaban en<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>los veranos entre los trigos porque en invierno con tanto<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>frío ni sentían los piojos<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">¿y los Gangarillas y Cambaleos?<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">mira, Gangarilla era una compañía más gruesa<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">tres o cuatro hombres, uno que sabía tocar algún instru-<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>mento, otro que hacía de dama<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">y hacían el auto de <i style="">La oveja perdida<o:p></o:p></i></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">tenían barba y cabelleras, buscaban saya y toca prestadas (y a<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>veces se olvidaban de devolverlas)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">...<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>(Ibidem: 394-395)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Podemos concluir que este entrecruzamiento de géneros en <i style="">La novela virtual </i>evidencian el carácter y la personalidad<span style=""> </span>del autor por medio de los poemas que le gustan ylas canciones de décadas pasadas, además de su filosofía de la vida que muestran a un hombre viejo, sabio con un conocimiento enciclopédico de la realidad que lo circunscribe en su momento histórico como un ser humano, como un artista, como un escritor.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Por su parte, </span><span style="font-family: Arial; color: black;">en su libro <i style="">Semiotica 1</i>Julia Kristeva (p. 190) afirma que “Todo texto se construye como mosaico de citas” de modo que todo texto se transforma en otro texto, de manera que “en lugar de la noción de intersubjetividad se instala la de <i style="">intertextualidad</i>, y el lenguaje poético se lee, por lo menos, como <i style="">doble. </i>“ En consecuencia:<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;">“el status de la palabra como unidad mínima del texto resulta ser el mediador que liga el modelo estructural al entorno cultural (histórico), así como el regulador de la mutación de la diacronía en sincronía (en estructura literaria). Mediante la noción misma de status, la palabra es puesta en espacio: funciona en tres dimensiones (sujeto- destintario-contexto) como un conjunto de elementos sémicos en diálogo o como un conjunto de elementos ambivalentes</span><span style="font-size: 10pt;">.“ (pp. 190-191)</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;">En este mismo libro<i style="">, </i>Julia Kristeva (p. 203) menciona que el sujeto de la narración por el acto mismo de narrar se dirige a otro y es en esa relación donde se estructura el relato literario. Nos explica que es así como el sujeto de la narración (S) se reduce él mismo a un código, a una no-persona, a un anonimato; es decir, el autor se mediatiza en un <i style="">él,</i> en un personaje y el resultado de esta operación es que el autor se incluye en la narración y se convierte en “la posibilidad de permutación de S a D (destinatario, el otro)” para así “permitir a la estructura existir como tal”.<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 14.2pt; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="">Esta posibilidad de permutación se hace evidente en <i style="">La novela virtual</i> a través de mecanismos literarios como el estilo cuasi directo que ya mencionamos antes, y, sobre todo, por medio del recurso literario de la elipsis, que el autor maneja en el discurso de los correos electrónicos de la joven protagonista Camila, en donde leemos de manera indirecta las respuestas que el escritor-profesor le envía y de las cuales no sabemos nada. A continuación damos un ejemplo de esta situación narrativa:<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;">... ¿De modo que fue al cine todo el fin de semana? Ojalá que le hayan gustado las películas. (Ibidem, p. 121)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 14.2pt; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><o:p> </o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 14.2pt; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style=""> </span>Así es como se cumple lo que Kristeva alude en su libro y es que<span style=""> </span>“el sujeto resulta aniquilado: en él se cumple la estructura del <i style="">autor </i>como anonimato que crea y se ve crear, como yo y como otro, como hombre y como máscara.(...)” (p. 209)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;">Otros recursos literarios que se realizan en el texto de <i style="">La novela virtual </i>son<i style=""> </i>las repeticiones y las frases dichas ‘sin continuidad’ además de las oposiciones excluyentes que como menciona Kristeva (p. 209) son algunas de las figuras propias del lenguaje carnavalesco. Explica que en el carnaval es donde el lenguaje “se parodia y se relativiza, repudiando su papel de representación”. Es<span style=""> </span>esta ambivalencia representativa lo que hereda a las grandes novelas polifónicas con “estructura carnavalesca menipea” (Rabelais, Cervantes, Swift, Sade, Lautréamont, etc.).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;">Al igual que los autores antes mencionados, en <i style="">La novela virtual </i>de Gustavo Sainz<i style=""> </i>se pueden encontrar ejemplos de dicha ambivalencia representativa y en donde “la épica, sólo es tolerada, es decir, declarada ilegible, ignorada o escarnecida”<span style=""> </span>y donde el esfuerzo del autor es orientarse hacia otro modo de pensamiento (dialógico)” (p. 219):<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;">acariciándola <b style="">acariciándola</b> </span><b style=""><span style="font-size: 11pt; font-family: Arial;">acariciándola<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">comieron en el camino <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="FR">qui sentit commodorum sentire debet et onus<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">un menú para gourmets<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">las migajas los miraban y ellos las miraban a ellas<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Ibidem, 275)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><b style=""><span style="font-size: 11pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;">En el ejemplo anterior podemos vislumbrar lo que Kristeva en su libro <i style="">Semiótica 2</i>, <span style=""> </span>explica que el significado del enunciado poético es hacer legible otros discursos en el espacio textual múltiple cuyos elementos son susceptibles de ser aplicados en el texto poético concreto. Esto es lo que la autora<span style=""> </span>denomina como un espacio <i style="">intertextual</i>. Es decir, que <span style=""> </span>“en la intertextualidad, el enunciado poético es un subconjunto de un conjunto mayor que es el espacio de los textos aplicados a nuestro conjunto”. Y es en este significado poético el lugar donde se cruzan al menos dos códigos en una relación de negación mutua. (pp. 66-67). Menciona que en la negación parcial sólo se niega una parte del texto y en Gustavo Sainz, este procedimiento es evidente ya que<span style=""> </span>“ (el) diálogo entre los discursos se integra en el texto poético hasta tal punto que se convierte en el lugar indispensable del nacimiento del sentido de ese texto”.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;">Kristeva (p. 82) menciona que es el azar del sin-sentido el que produce este <i style="">nuevo</i> sentido, el cual solo es comprensible cuando se lee el texto de acuerdo a la “constante negación de una lógica”.. Estas operaciones al azar, que la autora localiza en<span style=""> </span>las obras <i style="">Igitur </i>y <i style="">Una tirada de dados </i>de Mallarmé, nosotros las podemos encontrar en <i style="">La novela virtual </i>de Gustavo Sainz, en la cual el proceso mismo de la escritura es el drama que se escenifica en el texto mismo.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">llegaba un momento en que el literato que escribía por fide-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>lidad a las palabras lo hacía por fidelidad a la angustia<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">era escritor porque esta ansiedad fundamental se había reve-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>lado en él y al mismo tiempo le había sido revelada en<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>tanto que escritor<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">(Ibidem: 360)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="color: windowtext;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style=""><o:p> </o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 92.75pt; text-align: justify; text-indent: -36pt; line-height: 200%;"><!--[if !supportLists]--><b style=""><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><span style="">2.2.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span></b><!--[endif]--><b style=""><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Tipos de trascendencia textual<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 56.75pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><b style=""><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;">Para Gérard Genette el objeto de la poética no es el texto, sino el architexto: conjunto de las categorías generales o trascendentes –tipos de discurso, modos de enunciación, géneros literarios, etc.- a las que pertenece cada texto singular (p.53). Redefiniendo su propio concepto, nos dice que, el objeto de la poética<span style=""> </span>es la <i style="">transtextualidad, </i>o la trascendencia textual del texto; además hace una (nueva) lista de los cinco tipos de relaciones transtextuales que se pueden identificar en el análisis textual:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 70.4pt; text-align: justify; text-indent: -42pt; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;">1º.<span style=""> </span>Intertextualidad<i style="">.</i> Concepto desarrollado anteriormente por Julia Kristeva y que Genette define de una manera más restrictiva como: “… una relación de copresencia entre dos o más textos, es decir, eidéticamente, y, la mayoría de las veces, por la presencia efectiva de un texto en otro”.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 70.4pt; text-align: justify; text-indent: -42pt; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;"><span style=""> </span>Las<span style=""> </span>manifestaciones más evidentes se pueden localizar en la <i style="">cita </i>(entrecomilladas o no) en el <i style="">plagio</i> que define como un préstamo no declarado o literal; en la <i style="">alusión</i>, que se hace visible en un enunciado que supone la percepción de una relación entre él y otro enunciado.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 70.4pt; text-align: justify; text-indent: -42pt; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;">2º.<span style=""> </span>Paratextualidad. Esta relación esta constituida en el mismo texto y se hace patente a través del título, subtítulos, íntertítulos; prefacios, postfacios, advertencias, introducciones, notas marginales, al pie de página, finales; epígrafes, ilustraciones, cintillos, sobrecubierta, etc. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 70.4pt; text-align: justify; text-indent: -42pt; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;">3º.<span style=""> </span>Metatextualidad. Es la relación “de ‘comentario’, que une un texto a otro texto del que él habla, sin citarlo (convocarlo) necesariamente, y hasta (…) sin nombrarlo”. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 70.4pt; text-align: justify; text-indent: -42pt; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;">4º-<span style=""> </span>Hipertextualidad. Que Genette define como: “toda relación que una un texto B (que llamaré hipertexto) a un texto anterior A (que llamaré (…) hipotexto, en el cual se injerta de una manera que no es la del comentario”. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 70.4pt; text-align: justify; text-indent: -42pt; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;"><span style=""> </span>Genette nos da un ejemplo de hipertextualidad, indicando que <i style="">La Eneida </i>y el <i style="">Ulises</i> son dos hipertextos del mismo hipotexto que es la <i style="">Odisea.<o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 70.4pt; text-align: justify; text-indent: -42pt; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;">5º.<span style=""> </span>Architextualidad. Este tipo de trascendencia textual, el autor la define como: “… una relación completamente muda, que solo es articulada, a lo sumo, por una mención paratextual (titular, como en <i style="">Poesías, Ensayos, La Novela de la Rosa, </i>etc., que acompaña al titulo sobre la cubierta) de pura pertenencia taxonómica”. (p. 56).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 70.4pt; text-align: justify; text-indent: -42pt; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><a name="OLE_LINK5"><span style="font-family: Arial; color: black;">En <i style="">La novela virtual</i>, se pueden localizar las cinco relaciones transtextuales que menciona Genette, La primera, la intertextualidad es evidente en la estructura misma de la novela, estructura hecha casi totalmente de citas y alusiones directas o no de otras obras literarias.<o:p></o:p></span></a></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial; color: black;">La segunda, o sea, la paratextualidad, es también evidente en el subtítulo mismo de la novela: <i style="">La novela virtual (atrás, arriba, adelante, debajo y entre)</i> que hace referencia a una línea del poema </span></span><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">llamado “Elegy XX”<span style=""> </span>“ To his mistress going to bed” </span></span><span style=""><span style="font-family: Arial; color: black;">de John Donne</span></span><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">,<span style=""> </span>poeta inglés del siglo XVII: <i style="">Licence my roving hands, and let them go Before, behind, between, above, below.O, my America. my Newfoundland</i>. Este paratexto funciona como metáfora de acercamiento al texto de <i style="">La novela virtual</i> al cuestionar cualquier lectura que se haga de tipo lineal.<o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></span></p> <span style=""></span> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Por otra parte, la tercera relación, la metatextualidad, tipo ‘comentario’ como menciona Genette, se puede observar en el título y en la estructura misma de <i style="">La novela virtual</i>, que invoca casi sin nombrarla a la novela de Umberto Eco, llamada <i>El nombre de la rosa</i><span style="">, en donde el autor </span>parte de la idea de que las estructuras y las figuras son transferibles a, la historia “nueva” que resultará ser una combinación de un material enciclopédico más o menos ya existente.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">La </span><span style="font-family: Arial;">Hipertextualidad, nos remite también al título del texto que estamos analizando, <i>La novela virtual </i>puede ser el hipertexto de la novela <i>El nombre de la rosa </i>que funcionaria como un hipotexto. La Architextualidad, se hace evidente en el título de <i style=""><span style="color: black;">Novela</span></i>, que es una manera directa de hacer saber la “pertenencia taxonómica” del texto mismo de la novela.</span><i style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><i style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 56.75pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><b style=""><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">2.3.<span style=""> </span>Silepsis e interpretante y personificación alegórica<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Michael Riffaterre (1997)<span style=""> </span>expone su teoría de la silepsis intertextual al definir el texto literario como un conjunto de presuposiciones de otros textos; que obliga al lector a interpretarlo en función de otro texto del cual es incompatible. Es<span style=""> </span>lo que denomina “silepsis“: “... que consiste en tomar una misma palabra en dos sentidos diferentes a la vez: su <i style=""><span style="color: black;">significancia contextual</span></i><span style="color: black;"> y su <i style="">significancia intertextual.” </i>(p. 164)<i style="">. </i></span>La diferencia entre estas dos significancias es que, en la primera, es el sentido que la función de la palabra en la frase exige. Y en la segunda –intertextual- se ofrece el otro sentido posible que el contexto elimina o negativiza. Esta eliminación se hace a la manera de una censura (<i style=""><span style="color: black;">refoulement)</span></i> freudiana, ocasionando una compensación que engendra un texto. Riffaterre afirma (p. 164) que el sentido censurado de la palabra siléptica reaparece bajo la forma de una secuencia verbal que es derivada de él y a lo largo de la cual el texto se disemina. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">La interpretación de esta palabra siléptica no puede ir más allá de una constatación de indecidibilidad, misma que sólo se puede reconocer: <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">“...después del suceso, en la lectura retroactiva, puesto que la primera lectura solo da un sentido aceptable en contexto y hay que volver atrás, a </span><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">partir de la derivación aberrante para comprender que la palabra matricial es una silepsis.”(Riffaterre, 1997: 169). <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">La frase matricial, en la cual la indecidibilidad sólo se muestra posteriormente a un análisis del texto es el titulo de la misma novela<i style="">: La Novela virtual</i> es “virtual” en tanto es posible su creación literaria; y es real,<span style=""> </span>virtualmente posible y real: es un texto que se “hace” frente a los ojos del lector.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Michael Riffaterre en su ensayo “semiótica intertextual: el interpretante “ afirma que, la expansión de un texto se deriva de esta frase matricial, ya que: “... (está) sobredeterminado por una serie de modelos latentes, paragramas, hipogramas, los cuales no son sino textos preexistentes.” (Riffaterre, 1997: 146).<span style=""> </span>Menciona que estos modelos latentes tienen por referencia a otros textos (intertexto) y que para que exista el intertexto basta con que se haga la asociación necesaria entre dos o más textos. Dicha asociación no tiene que ser necesariamente cronológica,<span style=""> </span>y en eso difiere este autor de Roland Barthes.<span style=""> </span>En fin, para Riffaterre, toda asociación intertextual será impuesta no por coincidencias lexicales, sino por una identidad estructural que se puede identificar con una invariante en el texto a analizar. A su vez las invariantes o constantes se pueden resumir en una frase matricial, de la cual se puedan crear las semejanzas y diferencias –en este caso la originalidad-<span style=""> </span>que puede ser paródica o irónica.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Para explicar este modelo semiótico, Rifatterre toma prestados los términos de Charles S. Peirce: signo, objeto e interpretante; este último es: “... cierta idea del objeto a la que el signo dio nacimiento, idea que toma necesariamente la forma de otro signo”. (<a name="OLE_LINK4">Riffatterre</a>, 1997: 151).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Riffatterre extiende este concepto y menciona que, para él: <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“... el interpretante será un tercer texto que el autor habrá utilizado como equivalente parcial del sistema de signos que él construía para volver a decir, para volver a escribir el intertexto.” (Riffatterre, 1997: 151). <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Estas equivalencias se manifiestan en forma de préstamos lexicales o gramaticales, de citas, de alusiones que parecen anómalas y aberrantes con respecto al mismo intertexto. Estas aberraciones, o agramaticalidades como las llama el autor, serán indicios de originalidad o de oscuridad en el texto mismo. Para exponer estos conceptos, Riffaterre (p. 152) toma prestado el triángulo de Frege y explica la función del interpretante.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">La intertextualidad sólo funciona si la lectura de T a T’ pasa por I, si la interpretación del Texto a la luz del Intertexto es función del Interpretante. Si se lee directamente del Texto al Intertexto, según la flecha en el dibujo, sólo se percibirá una alusión, una cita, una fuente, y Riffaterre considera que aquí es donde se ha quedado la crítica académica.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Interpretante<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><!--[if gte vml 1]><v:shapetype id="_x0000_t5" coordsize="21600,21600" spt="5" adj="10800" path="m@0,l,21600r21600,xe"> <v:stroke joinstyle="miter"> <v:formulas> <v:f eqn="val #0"> <v:f eqn="prod #0 1 2"> <v:f eqn="sum @1 10800 0"> </v:formulas> <v:path gradientshapeok="t" connecttype="custom" connectlocs="@0,0;@1,10800;0,21600;10800,21600;21600,21600;@2,10800" textboxrect="0,10800,10800,18000;5400,10800,16200,18000;10800,10800,21600,18000;0,7200,7200,21600;7200,7200,14400,21600;14400,7200,21600,21600"> <v:handles> <v:h position="#0,topLeft" xrange="0,21600"> </v:handles> </v:shapetype><v:shape id="_x0000_s1026" type="#_x0000_t5" style="'position:absolute;"><![endif]--><!--[if !vml]--><span style="position: absolute; z-index: 1; left: 0px; margin-left: 206px; margin-top: 23px; width: 115px; height: 99px;"><img src="file:///C:/DOCUME%7E1/JORGEJ%7E1/CONFIG%7E1/Temp/msohtml1/01/clip_image001.gif" shapes="_x0000_s1026" height="99" width="115" /></span><!--[endif]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><span style=""> </span>I<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><span style=""> </span><span style=""> </span>Intertexto<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><!--[if gte vml 1]><v:line id="_x0000_s1027" style="'position:absolute;" from="116.2pt,14.45pt" to="284.2pt,14.45pt"> <v:stroke endarrow="block"> </v:line><![endif]--><!--[if !vml]--><span style="position: absolute; z-index: 2; left: 0px; margin-left: 154px; margin-top: 13px; width: 227px; height: 12px;"><img src="file:///C:/DOCUME%7E1/JORGEJ%7E1/CONFIG%7E1/Temp/msohtml1/01/clip_image002.gif" shapes="_x0000_s1027" height="12" width="227" /></span><!--[endif]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Texto<span style=""> </span>T<span style=""> </span><span style=""> </span>T’<span style=""> </span>texto ideal<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Cita<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Las agramaticalidades en un texto se pueden encontrar por medio de la inversión o permutación de una palabra, la cual se efectúa a través de la transgresión verbal o la parodia.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Este tipo de inversión verbal, nos dice Riffaterre (p. 154) comprende<span style=""> </span>mecanismos que transforman un idiolecto en otro; puede estar sobredeterminada, porque se trata de un lugar común, de un estereotipo, de un <i style="">cliché.</i> El autor llega a la conclusión de que la parodia no entra en juego directamente, (del I al T) sino indirectamente (del T’ al T en función de I) (p. 155). <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Explica que el principio constante de la conversión es modificar simultáneamente todos los componentes del texto que actualizan la estructura matricial y repiten el modelo generador, es decir:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...el factor modificante es constante para una conversión dada, pero ese factor mismo puede ser toda clases de cosas: una palabra repetida, epítetos sinónimos, una serie de marcas peyorantes... (Riffaterre, 1997: 156).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Concluye, Michael Riffaterre, que: “... el interpretante solo puede engendrar la agramaticalidad presuponiendo su correlato gramatical. Al crear la catacresis en el texto, él es, al mismo tiempo, el signo de lo que la compensa en el lenguaje.” (p. 162).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En <i style="">La novela virtual</i>, <span style=""> </span>podemos definir<span style=""> </span>la frase matricial como: “el deseo de la escritura o la escritura del deseo”. Los modelos latentes que conforman y expanden el texto se localizan en las citas de escritores, poetas y filósofos que mencionan el asunto de la escritura como una tarea ingrata, estéril y hasta inútil y sin embargo gozosa llena de deseo. Estos modelos latentes son los que conforman el intertexto a través de la invariante que podríamos denominar “escritura imposible”. Los ejemplos citados a continuación<span style=""> </span>son los más representativos:<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><i><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">desgarrado el bonete de cascabeles</span></i><span style="color: windowtext;" lang="ES-MX">, </span><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX">como decía Hugo Gutiérrez<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Vega, </span><i><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">resecas y quebradizas las palabras, la alegría como una<o:p></o:p></span></i></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>estrella extinta<o:p></o:p></span></i></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">(Sainz, 1998:48)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">seguía hablando de Poe<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">nada alteró la sensibilidad básica de su temperamento: ni su<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>pobreza (que duró desde su adolescencia hasta su muerte):<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>ni su lucha por la vida<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">siempre Difícil Compleja Atroz<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">sin que ningún éxito definitivo lo alentase jamás<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Ibidem: 84-85)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">Rimbaud quería ser por lo menos el Poeta, es decir: el gran<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>enfermo: el gran ciminal: el gran maldito: ¡y el Supremo<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Sabio!<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Ibidem: 100)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><i style=""><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">el arte es una tontería </span></i><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">decía Rimbaud en sus <i style="">Borradores<span style=""> </span></i>(Ibidem: 101)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><i><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">los dadaístas ponían en práctica el aforismo raggae de que no<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>había verdades sino versiones<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">el mundo de Joyce esta comprendido entre un estante de<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>libros medievales, un burdel y un orinal<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Ibidem: 135)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">ya Leibniz nos había enseñado que no había puntos de vista<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>sobre las cosas, sino que las cosas, los seres y las culturas,<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>ellas mismas eran puntos de vista<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Ibidem: 136)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">la poesía, decía Valéry, era el intento<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">de restituir por medio del lenguaje articulado eso que oscu-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>ramente intentan expresar los sollozos, las caricias, los be-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>sos, los suspiros, los gritos, las lágrimas<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Ibidem: 266)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">pero a la muerte del padre en 1938, y después de un acci-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>dente en la nochebuena de ese año, Borges ejecuta un sui-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>cidio simbólico que enmascara el parricidio y le permite<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>comenzar a escribir sus ficciones más importantes: <i style="">Pierre<o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Menard </span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">(1939) y <i style="">Tlon, Uqbar, Orbis Tertius (1940)<o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">(Ibidem: 326-327)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">el escritor (decía Blanchot), <i style="">es un hemipléjico que halla mo-<o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>lesta tanto la orden como la prohibición de caminar.<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">(Ibidem: 359)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">yo cuando era pequeño, </span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">decía Francisco Hernández<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">jugaba a ser un poeta maldito<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">¿tú a qué jugabas?<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">(Ibidem: 360)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Kerouac se torturaba a sí mismo como una manera de con-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>tradecir los valores burgueses de la comodidad y la salud<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">se hería físicamente respondiendo a una curiosa inclinación<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>puritana suya, curiosa y extraña porque contradecía su<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>gran amor esencial al placer<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Ibidem: 404)<i style=""><span style=""> </span><span style=""> </span><o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">La justificación de las citas mencionadas antes, es porque en cada una de ellas, el autor es un escritor famoso que siente el dolor casi gratuito, de la experiencia de la escritura como una forma de vida. Estos modelos latentes que el escritor personaje nos va presentando a través de todo el texto, nos hacen ver que la escritura es solo comparable al deseo y que el único deseo es, el de seguir escribiendo, sin saber a ciencia cierta si esta ocupación es digna de tomarse en cuenta por el mismo escritor y por todos los demás seres humanos.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En <i style="">La novela virtual</i>, que desde el título mismo nos dice cuál es el Interpretante, el personaje va recreando la creación de la escritura por la escritura misma: lo que piensa de la escritura, los motivos de la escritura, la estructura de la misma novela que escribe y describe al mismo tiempo. Es una manera posmoderna o neobarroca,<span style=""> </span>de la creación literaria, en ella los personajes son mínimos, el diálogo casi inexistente y lo que predomina es el monólogo interior del personaje-narrador, además de una comunicación virtual entre este personaje y una joven universitaria, entre el narrador y el lector implícito de esta narración fragmentada. El lector es creado, eso sí, por el mismo narrador: es un lector ficticio, que nos recuerda que lo que leemos es una narración y nada más.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Algunos ejemplos de cómo Sainz ha creado la estructura de la novela y de cómo va formulando una teoría literaria más congruente con el mundo actual en el que vivimos, son los siguientes:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">o era que la idea de transcribirlo todo podría ser (de algún<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>modo) un método de estilo<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">autoconciencia de la (digamos, a la mejor, quizás) selección<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>final<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">y la intención de hacerlo recuperando día tras día hasta llenar<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>el libro con una cantidad precisa de días (quizás los que in-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><span style=""> </span>tegran un verano)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">¿y las noches?: el tiempo transcurría (no cesa)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">o el plan podría ser que las páginas se poblaran de sinsenti-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>dos: bla bla bla<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">un palabrerío embarazoso soso soso<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">de modo que su relato, o sea que podría llegar a ser Un Re-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>lato, saliera satisfactorio y hasta decoroso, y que en oca-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>siones llegara hasta aparecer algo interesante (o estimu-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>lante)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">dado que el énfasis estaría más bien en la velocidad<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">y al mismo tiempo en cierta honestidad: persiguiendo cierta<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>verosimilitud pero luchando para que la escritura se man-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>tuviera dentro del margen de lo racional: lo mundano: lo<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>culpable: lo poco fresco: lo demasiado informativo<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">pero sin convertirse en ninguna imposición de ningún tipo<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">solo el fluir de una escritura<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">(debajo de la gramática estaba el pensamiento)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">y aunque el discurso en el que se expresaba al pensar o escri-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>bir y que imaginaba conducir<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">¿no sería en realidad quien lo conducía precisamente a él?<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Ibidem: 63)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">desde hacia algún tiempo imaginaba un personaje (que como<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>él) enseñaba en un College durante los veranos, y que a<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">semejanza suya se sentía acosado por una duda sobre la<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>realidad de las cosas<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">y desearía comprenderlas como si se tratara de una nebulosa<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">su novela de las constelaciones<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">un personaje que como él quisiera tender un puente entre el<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>discurso del mundo y su propio silencio<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">él mismo sería esa pasarela: ese doble: ese <i style="">alter ego<o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">iba a relatar sus idas y venidas<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">iba a destruir sus humores corticales<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">pero se trataría de una novela sólo en apariencia<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">¿una autobiografía?<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">seguramente<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Ibidem: 271-272)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">una nube de prosa (no prosaica)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">a través de la cual pudieran pasar todas las libertades: todos<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>los libertinajes: todos los sudores<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">entonces su protagonista (del cuál sería el padre adoptivo)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">y que se le parecería como una gota de agua a otra (o de sangre)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">guerrearía contra sus enemigos en busca de cierta paz: cierto<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>equilibrio<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>Ibidem: 277)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">a veces pensaba que si pudiera escribir todo esto no se preo-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>cuparía tanto por hacerse comprender<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">sino por cómo desarrollar su pensamiento<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">el verdadero problema es ¿cómo representar la velocidad del<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>pensamiento?<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">una línea de fuga<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">el espacio en que se desplegaría<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">siempre más acá de las palabras o más allá<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">o hasta en contra de las palabras<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">más allá de la página: bueno: se trataría de significar el espa-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>cio: este otro espacio<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">todo acto de amor era una escritura permanente<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>Ibidem: 352)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Un concepto importante de Riffaterre (p. 150) es la personificación alegórica de estos modelos latentes que conforman el intertexto,<span style=""> </span>que se delimitan en el concepto del erotismo: el amor a la mujer como sinónimo del amor a la escritura. Esta concepción del amor es de alguna manera una parodia del amor, ya que la diferencia de edades entre el viejo escritor-profesor y la joven universitaria nos hace suponer que la relación amorosa con la joven o con la escritura, es conflictiva, imposible, y, como el personaje mismo lo dice, es virtual. En el texto, el personaje-narrador nos señala que la comunicación con las mujeres no es tan placentera como él quisiera, y que enfrenta la soledad y el abandono, revelados en sus intentos de hablar con sus hijas, con su amiga del Ombligo Anillado, y con Camila, su joven admiradora:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="EN-US">ring, ring, ring, ring: no contestaba<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">esa muchacha parecía siempre a punto de partir<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">volvió a llamar a sus hijas y tampoco tuvo suerte<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">te voy a dejar: decían a cada segundo las voces en el teléfono<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">¿no había dicho San Juan de la Cruz: donde no encuentres<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>amor, ponlo y lo encontrarás?<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">¿quién definió lo real como aquello capaz de recibir amor?<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Ibidem: 117)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">acumulación de dos vacíos: de dos silencios. el de la pantalla<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>y el suyo<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">su vida aturdía con exhortaciones al silencio<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">te voy a dejar decía al final de cada línea en la pantalla del or-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>denador<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">te voy a dejar<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">(de estar más cerca correría para abrazar a Camila)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Please RETURN for more...<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">y él leía: ya te he dejado<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Ibidem: 140)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">en el amor había siempre más silencios que palabras<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">la plenitud de silencio del amor se extendía siempre hasta el<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>silencio que deber haber en la muerte<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">el amor y la muerte deben pertenecerse recíprocamente<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Ibidem: 428)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Por lo demás, los factores modificantes que permiten la conversión del interpretante lexical a interpretante textual se muestran en el texto en las palabras repetidas y en los epítetos o apodos con que la joven Camila se despide en cada uno de sus mensajes electrónicos:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Camilanova Bakunin (mi nombre comunista)<span style=""> </span>(Ibidem: 54)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="ES-MX">CAMILONGA BORGIANA (mi nombre argentino)<span style=""> </span>(Ibidem: 105)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="ES-MX">CAMILAVIGLIA DE LAS MIRAVIGLIAS (mi nombre de hada)<span style=""> </span>(Ibidem: 128)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">La palabra más repetida en <i style="">La novela virtual,</i> es precisamente “novela”<span style=""> </span>que resume las ideas o el tema de la narración:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">su novela de las carreras<span style=""> </span>(Ibidem: 11)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">su novela interestelar<span style=""> </span>(Ibidem: 13)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">la novela de sus noches<span style=""> </span>(Ibidem: 18)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">su novela chop suey<span style=""> </span>(Ibidem: 19)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">su novela des-musadora: desmenuzadora<span style=""> </span>(Ibidem: 24)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">su novela de las perplejidades<span style=""> </span>(Ibidem: 27)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">su novela la novela de una sed de seducción<span style=""> </span>(Ibidem: 28)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">la novela de sus fu fu fuerzas<span style=""> </span>(Ibidem: 32)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">su novela de las pasiones<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">no, de las pulsiones: su novela de las pulsiones<span style=""> </span>(Ibidem: 38)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">La repetición de la palabra novela, cuyo uso como interpretante lexical, permite a nuestro autor reforzar la idea de que el texto que estamos leyendo es una novela,<span style=""> </span>una novela diferente, con una estructura diferente y es la repetición lo que permite enunciar el interpretante textual y así, funcionar como el factor modificante del texto.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Podemos decir, siguiendo a Riffaterre (p. 162)<span style=""> </span>que el interpretante es el personaje narrador que explica de qué manera se muestra conformada la obra, que permite vincular entre lo ya dicho del intertexto y la reescritura que es el texto y tiene por función engendrar la manera como se efectúa esa reescritura. Algunos ejemplos que se pueden leer en <i style="">La novela virtual</i>:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“cuando existe una oscuridad demasiado densa para la razón<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>hay que demorarse en la descripción, la perífrasis o la <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">adumbración (decía Sir Thomas Browne)<span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Sainz, 1998:73)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">¿saben dicho-sea-de-paso que Godwin escribió su <i style="">Caleb Wi-<o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>lliams </span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">al revés?<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">comenzó enmarañando la materia del segundo libro y luego,<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>para componer el primero, pensó en los medios de justificar<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>todo lo que había hecho<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">(Ibidem: 84)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">explicaba que Huidobro mismo había llamado a su tenden-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>cia <i style="">creacionismo<o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">y la definía diciendo que un poema creacionista era un poe-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>ma en el que cada partícula de por si y todas juntas repre-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>sentaban un hecho nuevo<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">así se explicaba la conocida sentencia de Huidobro:<i style=""> el poeta<o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>es un pequeño Dios<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">(Ibidem: 220)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">la poesía, decía Valéry, era el intento<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">de restituir por medio del lenguaje articulado eso que oscu-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>ramente intentan expresar los sollozos, las caricias, los be-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>sos, los suspiros, los gritos, las lágrimas<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Ibidem: 266)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">escribiera lo que escribiera (bien lo decía Barthes) no era un<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>problema de acometividad<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">sino siempre un discurso en el que el cuerpo haría acto de<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>presencia<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">la banalidad es el discurso sin cuerpo: </span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Barthes<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Ibidem: 354)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">algunos escritores contemporáneos, como Marc Saporta en<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>un libro que se llama <i style="">Composition No. 1 </i>hizo las páginas<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>separadas y las presentaba en una cajita<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">uno las podía barajar, mezclar<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Max Aub en <i style="">Juego de cartas </i>propone leer su baraja en grupo,<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>y cada naipe tiene un fragmento de la historia, pero hay<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>que descubrir a un culpable y el resultado es muy regoci-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>jante, del lado del goce<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Ibidem: 368)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">de Sterne hay un salto hasta Diderot, que en <i style="">Jacques el fata-<o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>lista </span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">vuelve a proponer la libertad<i style=""> in extremis<o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">y entonces yo diría que pasando por Baudelaire, por Apolli-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>naire que trata de representar la simultaneidad y el movi-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>miento, por T. S. Eliot que en <i style="">Tierra Baldía </i>propone líneas<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>discontinuas en las que el lector debe establecer la relación<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>y hacer el enlace<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">digamos descubrir lo que dirían las elipsis implicadas<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">y <i style="">Allá en el Rancho Grande </i>Severo Sarduy habla de “Action<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Writing”, parodiando la “Action Painting”, de Jackson Po-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>llock<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Ibidem: 369)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 14.2pt; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span lang="ES-MX">Gustavo Sainz en <i style="">La novela virtual</i> busca la complicidad del lector para interpretar el intertexto literario, mismo que es aludido aquí en las diferentes citas de los escritores que a través del tiempo han hecho sus obras con una cualidad diferente al criterio establecido por los géneros literarios y las corrientes históricas al que pertenecieron. La reescritura del texto es el texto mismo y el autor lo menciona de manera directa en la siguiente cita:</span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">hacerlo todo de nuevo: una vez más: como al comienzo:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>como en el primer capítulo, como en la primera página<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Atrás, arriba, adelante, debajo y entre<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">no había sabido como empezar<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">y ciertamente tampoco sabía como acabar<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">¿cuál sería el más profundo sentido de los libros? <span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Ibidem: 486)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">El empleo de adverbios espaciales: <i style="">atrás, arriba, adelante, debajo y entre,</i> es una manera poética de expresar, cómo el autor se acerca a su obra: no existe el comienzo, no existe el final, se puede leer desde cualquier parte y no pierde coherencia el tema. Por lo demás, estos versos están inspirados en un poema llamado “Elegy XX”<span style=""> </span>“ To his mistress going to bed” de John Donne,<span style=""> </span>poeta metafísico inglés del siglo XVII:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="EN-US">Licence my roving hands, and let them go<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="EN-US">Before, behind, between, above, below.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="EN-US">O, my <st1:country-region st="on"><st1:place st="on">America</st1:place></st1:country-region>. my <st1:place st="on"><st1:state st="on">Newfoundland</st1:State></st1:place></span><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">,<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><span style=""> </span><span style=""> </span></span><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="ES-MX">... <span style=""> </span>(p. 148-150)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Este poema recrea la manera de acercarse y acariciar el cuerpo de la amada y es en esta frase donde la silepsis toma forma al dar dos significados distintos a la misma frase: el amor erótico y la forma de “acercarse” a la escritura y al texto mismo de la novela.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: center; text-indent: 1cm; line-height: 200%;" align="center"><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Capítulo 3.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span class="TtuloCarCar"><span style="" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Elementos neobarrocos <span style=""> </span>en </span></span><b style=""><i style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">La Novela virtual<o:p></o:p></span></i></b></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span class="TtuloCarCar"><span style="" lang="ES-MX"><span style=""> </span><span style=""> </span></span></span><b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Bajtin (1989) en su libro </span><i style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Teoría y estética de la novela</span></i><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"> (p. 209) considera que: “La palabra de la novela barroca es una palabra patética”, donde “el phatos de la prosa que percibe constantemente la oposición de la palabra ajena, del punto de vista ajeno” Menciona que el patetismo de la novela es “el phatos de la justificación (autojustificación) y de la acusación” <o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 14.2pt; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span lang="ES-MX">Este autor nos explica que es éste precisamente el phatos de la novela que no tiene un soporte real que tiene que buscar en otros géneros. El autor explica que la novela no tiene sus propias palabras: tiene que tomarlas prestadas del phatos poético y así, la novela es “casi siempre un sucedáneo de ese género inaccesible ya para el periodo y la fuerza social respectivo: es la palabra del predicador sin púlpito, del temido juez sin poder jurídico y represivo, del profeta sin misión, del político sin poder político, del creyente sin iglesia, etc. (p.209). </span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 14.2pt; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 14.2pt; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span lang="ES-MX">Omar Calabrese (1987) en su libro <i style="">La era neobarroca</i> <span style=""> </span>menciona que el arte posmoderno mantiene esa ambigüedad característica del período barroco y considera que el arte literario (la novela) sigue conservando las mismas características que Bajtin ha considerado propias de la novela barroca.</span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span lang="ES-MX"><span style=""> </span></span><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX">“La novela barroca reúne en su interior a los diversos géneros intercalados. Tiende también a ser una enciclopedia de todos los tipos de lenguaje literarios de la época, e incluso una enciclopedia de los múltiples conocimientos e informaciones posibles (filosóficos, históricos, políticos, geográficos, etc.). Puede decirse que, en la novela barroca se ha alcanzado el límite del enciclopedismo propio a la primera línea estilística. (p.230)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Los elementos literarios posmodernos o neobarrocos que podemos <span style=""> </span>encontrar en la narrativa actual y<span style=""> </span>que vamos a examinar en <i style="">La novela virtual</i> de Gustavo Sainz, en este apartado, los explicaremos de acuerdo a la teoría semiótica de Omar Calabrese en su libro <i style="">La era neobarroca</i>.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">La tesis general de Omar Calabrese es la de que los fenómenos más importantes de nuestro tiempo están marcados por una forma interna que nos recuerda al Barroco, entendiendo por Barroco lo que Severo Sarduy define en una entrevista hecha por Claude Fell en su libro <i style="">Estudios de literatura hispanoamericana contemporánea</i> (1976, pp. 47-48)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">… “Yo interpreto y practico el barroco como apoteosis del artificio, como ironía e irrisión de la naturaleza: la escritura es una práctica de “artificialización”. Un escrito envuelve a otro, lo comenta, lo “carnavaliza” llega a ser su doble pintarrajeado; la página injertada de diferentes texturas, de múltiples estratos lingüísticos, pasa a ser el espacio de un diálogo: es como un teatro en que los actores fueran textos. Y este teatro es cultural por excelencia, “citacional” paradójico.”</span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En este mismo texto, Severo Sarduy menciona qué es para él la escritura y cómo se deberían escribir los libros del futuro:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span></span><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">… “La escritura no es nunca soberana, está siempre sometida <i style="">a un ambiente ajeno a su propia materialidad y la precedente,</i> ambiente que ella debe <i style="">expresar</i>. De ahí la<span style=""> </span>ideología de la expresión. El libro del futuro me parece, por el contrario, que será aquel en que la escritura sea dueña de si misma, no alienada: libro con multiplicidad de lenguas, parodia, erotismo,<span style=""> </span>teatro, disfraz y muerte. Esto no quiere decir en absoluto que el libro no hablará de nada, o que su solo enunciado será la imposibilidad de escribir, o cualquiera de esta banalidades con las que se quiere enmascarar el campo de la escritura: esto quiere decir que en sus estratos, sus intercambios, la escritura tiene su pasado y su complejidad, su exterior y su interior, que no son ni brutos ni<span style=""> </span>profundos. Como también hemos aprendido ahora que el mundo exterior y el mundo interior son lenguajes. Y en la medida en que son a su vez páginas, <i style="">rotaciones</i> de signos, textos por descifrar, tienen acceso a la galaxia del libro.” (Pág. 49).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Para<span style=""> </span>Calabrese, como para Severo Sarduy, el Barroco no es un periodo específico de la historia de la cultura, es más bien una actitud general ante los fenómenos culturales de determinado tiempo histórico. El concepto de Neobarroco intenta explicar cómo coexisten, en tiempo y espacio, procesos estéticos que se pueden considerar parte del Barroco y procesos estéticos que, de alguna manera, se califican como Clásicos. Enseguida mencionaremos los principios fundamentales de su teoría de los cuales tomarremos en cuenta solo aquellos<span style=""> </span>que ayudan a mostrar esos elementos aplicados a <i style="">La novela virtual</i> de Gustavo Sainz.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Los principios constitutivos del Neobarroco pudieran servir para la formación de una poética como “instrucción de uso” que<span style=""> </span>se muestre en la difusión de las comunicaciones de masas. Siguiendo a Calabrese, estos principios tienen grados de intensidad diversos y son: El<span style=""> </span>Ritmo y repetición, Limite y exceso, Detalle y fragmento, Inestabilidad y metamorfosis, Desorden y caos, Nudo y laberinto, Complejidad y disipación, Más-o-menos y no-sé-qué y<span style=""> </span>Distorsión y perversión. Este último apoya la hipótesis de que <i style="">La novela virtual</i> es una novela posmoderna o, siguiendo a Calabrese, Neobarroca, pues en ella se aplica lo que el autor denomina “Cita neobarroca”.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">3.1.<span style=""> </span></span></b><b style=""><span style="font-family: Arial;">Límite y exceso</span></b><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Coincidiendo</span><span style="font-family: Arial;"> con Lotman, Omar Calabrese (p. 31) juzga la cultura como una organización de sistemas de tipo orgánico y biológico; y por otra parte, también es posible entenderla como una organización espacial, considerando que Lotman llama “semiosfera” a organización espacial del sistema de la cultura.<span style=""> </span></span><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;">Existen periodos culturales en los que predomina el placer o la necesidad de ensayar o romper las normas, es decir, tender al límite y experimentar el exceso; éste es<span style=""> </span>el periodo cultural al que Calabrese denomina “era neobarroca”.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;">En la literatura se expresa esta necesidad de romper las normas y tender al límite en la búsqueda de un nuevo tipo de narrativa, de </span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">un nuevo género literario que no se identifica con ninguno de los precedentes, sino que<span style=""> </span>los subsume y los vuelca en un gigantesco pastiche. Es la existencia de un género que reconoce las marcas de los géneros tradicionales e inventa sucesiva un súper género,<span style=""> </span>el límite de todos los géneros.<span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><i style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">La novela virtual</span></i><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>es un modelo de cómo los géneros se van fusionando y es imposible ubicarla en uno determinado. Es un pastiche, que según el diccionario de retórica de Helena Beristáin, se define como:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>“obra original construida, sin embargo, a partir de la codificación de elementos estructurales tomados de otras obras.<span style=""> </span>Tales elementos pueden ser lugares comunes… o fórmulas estilísticas características de un autor, de una corriente, de una época” (Pág. 394).</span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"> <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Todo lo anterior se puede comprobar en la novela examinada, ya que según palabras del mismo autor, en un mensaje electrónico fechado el 9 de noviembre de 1999,<span style=""> </span><i style="">La novela virtual<span style=""> </span></i>está constituida por muchos<i style=""> </i>libros: <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.5pt; text-align: justify; text-indent: -17.85pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style="">*<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“uno sobre la comunicación (profe con estudiantes, por Internet, profe con su pasado, con la cultura, con sus compañeros, etc.)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.5pt; text-align: justify; text-indent: -17.85pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style="">*<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">otro sobre las novelas que piensa escribir el profesor protagonista.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.5pt; text-align: justify; text-indent: -17.85pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style="">*<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Otro sobre lo que debe ser la literatura (teoría de lo posmoderno).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.5pt; text-align: justify; text-indent: -17.85pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style="">*<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Una antología de citas en francés, latín y español<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.5pt; text-align: justify; text-indent: -17.85pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style="">*<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Un diario de un espectador de cine<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.5pt; text-align: justify; text-indent: -17.85pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style="">*<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Una bitácora de lecturas del novelista, quien además resume situaciones con títulos de libros<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.5pt; text-align: justify; text-indent: -17.85pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style="">*<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Un libro sobre figuras de un discurso amoroso: la curiosidad, el deslumbramiento, la tolerancia, el entusiasmo, la espera, etc.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.5pt; text-align: justify; text-indent: -17.85pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style="">*<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Un libro de elipsis (que evita contar gran parte del porcentaje de esta historia)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.5pt; text-align: justify; text-indent: -17.85pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style="">*<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Una novela de carreteras<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.5pt; text-align: justify; text-indent: -17.85pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><span style="">*<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">La descripción de 52 días de un verano”<span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 42.55pt; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En <i style="">la novela virtual</i>, la joven Camila escribe mensajes electrónicos al viejo profesor-escritor que da clases en un <i style="">College</i> en el noreste de Estados Unidos. Estos mensajes se estructuran con base en narraciones de la vida cotidiana, contadas por la joven en una jerga juvenil; son difíciles de comprender, pues en ellos el personaje mezcla regionalismos mexicanos y los propios de la cultura norteamericana, de modo que sin una referencia apropiada, no son descifrables por todos los lectores. Al respecto, ya mencionamos en el capítulo uno, la confrontación entre la escritura fácil, descriptiva y comprensible de los mensajes electrónicos y el monólogo interior que el profesor-escritor establece en el texto.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Un ejemplo de este tipo de escritura de la joven protagonista en donde se muestra esa conciencia verbal<span style=""> </span>sin perder su carácter como tal:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">¿Cómo está? Espero que bien. Usted de seguro no tiene la menor<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">idea de quién soy. Y mi nombre tampoco le va a decir mucho. Pero<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">igual me presento. Me llamo Camila Camaleón y si tiene tiempo y cu-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">riosidad de leer mi carta, quizá pudiera aclararme algunas dudas.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Sainz, 1998: 45)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Otro ejemplo de la escritura de Camila en donde el autor muestra el manejo del lenguaje cotidiano de una joven estudiante que se exhibe de manera inocente y sin malicia ante la mirada de su escritor favorito:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">¿Qué más le cuento? Tuve una crisis durante las Navidades. Por-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">que me comí un chocolate Ferrero Rocher que mi diabético papá te-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">nía en su buró. Se cabreó tantísimo que me corrió de la casa y zás,<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">que sí me fui...<span style=""> </span></span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span></span><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>(p. 53)</span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">3.2.<span style=""> </span></span></b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><b style="">Exceso y antídotos<o:p></o:p></b></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Calabrese (p. 75) menciona que el exceso como superación de un límite y de un confín es desestabilizador. En cualquier obra de un autor que opta por el recurso del exceso, éste intenta poner en discusión cierto orden, o quizá destruirlo y construir uno nuevo. Sin embargo, todo orden produce un autoaislamiento y redefine, intimidándolo, <span style=""> </span>todo exceso.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Calabrese concluye (p. 82) que el derribo de los confines no provoca destrucción o exclusión sino sólo desplazamiento de las fronteras. Primero, porque el sistema se hace más elástico a sus propias fronteras y aísla ciertos fenómenos en la periferia o en los márgenes. Segundo, porque todo el sistema en su conjunto se hace elástico, de aquí el nacimiento de principios de tolerancia, permisividad, liberalidad. Tercero, porque el sistema consigue integrar el exceso desviando su objetivo y, por tanto, haciendo sustancialmente normal una apariencia excesiva, y creando antídotos o anticuerpos para el exceso mismo. Este recurso provoca un efecto inflacionista de todo movimiento que trabaja en los límites de un sistema: se desplazan éstos, cada vez más allá, y el trabajo alza continuamente la mira, exagera y exaspera la acción.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">El valor estético de <i style="">La novela virtual</i> es el exceso de citas, que funcionan como la estructura formal de la novela misma y que se presentan en español, francés, latín, etc. Estas citas conforman la fragmentariedad característica de lo que Gustavo Sainz considera “novela posmoderna”. Rompe totalmente la linealidad del texto y busca la atención constante del lector dividiendo la lectura en varios idiomas:</span><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: "Courier New";" lang="ES-MX"> <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="FR">sans regret mes infimes livres pilonnés d’oubli et tous les vains mots</span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="FR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">creía haber renunciado a la esperanza y ahora estaba por re-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>nunciar al reposo<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">bajo por un vaso de agua y se bebió tres<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">pulvis et umbra sumus<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">tenía dos certezas<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">un ansia de infinito y de unidad<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">y la irreductibilidad del mundo a cualquier principio racio-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>nal y razonable<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>... (Sainz, 1998: 260)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">j’en suis de ce cirque effaré<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">no buscaba expresar su yo angustiado<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">aunque ese yo nunca lo abandonaba<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="FR">if fait si chaud qu’on croit mourir<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">no sabía qué hacer con esa ansiedad que quería manifestarse”<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span></span><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="FR">... (Sainz, 1998:362)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="FR">le chancellement des indices : les mots vacillent<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="FR">el inventario de sus desperdicios<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="FR">la nuit qui donne l’inaudible, l’indistintic, le murmure et l’om-<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="FR">bre mouvante comme l’ecriture<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="FR"><span style=""> </span>... (Sainz, 1998: 444)<span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="FR"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: "Courier New";" lang="ES-MX">son artículos sobre escritores de mi "escuela" por decirlo así: Jean Cayrol, Philippe Sollers, Camus, Sanguinetti y otros</span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="background: yellow none repeat scroll 0%; font-family: Arial; -moz-background-clip: -moz-initial; -moz-background-origin: -moz-initial; -moz-background-inline-policy: -moz-initial;" lang="ES-MX">INCLUIR LA “ESCUELA” DE GS:</span><span style="background: yellow none repeat scroll 0%; -moz-background-clip: -moz-initial; -moz-background-origin: -moz-initial; -moz-background-inline-policy: -moz-initial;" lang="ES-MX"> </span><span style="background: yellow none repeat scroll 0%; font-family: Arial; -moz-background-clip: -moz-initial; -moz-background-origin: -moz-initial; -moz-background-inline-policy: -moz-initial;" lang="ES-MX">VARIACIONES SOBRE LA LITERATURA<span style=""> </span>Autor:<span style=""> </span>BARTHES, ROLAND<span style=""> </span>Editorial:<span style=""> </span>Paidós</span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"> <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><span style=""> </span><i style=""><span style=""> </span><o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">3.3.<span style=""> </span>Detalle y Fragmento</span></b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Para Calabrese (p. 84) los términos “detalle” y “fragmento” se pueden examinar respecto a sus relaciones específicas con el todo y la parte. El autor afirma que la pareja parte/todo es un par de términos ínterdefinidos: el uno no se explica sin el otro, ya que mantienen relaciones de reciprocidad, implicación y presuposición. Son sinónimos orientados por la polaridad de la parte y se oponen a una concepción específica del todo. Así, detalle/fragmento se transforman en términos ínterdefinidos.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Calabrese (p. 87) afirma que el discurso construido por “detalles” es aquel donde las marcas de la enunciación aparecen (yo-aquí-ahora) precisamente porque el detalle es una acción explícita de un sujeto sobre un objeto. Por el contrario,<span style=""> </span>el autor menciona (p. 89) <span style=""> </span>que </span><span style="font-family: Arial;">el discurso construido por fragmentos no cuenta con las huellas de la enunciación; no se expresa un sujeto, un tiempo o un espacio. El fragmento tiene una forma, una geometría, propia. También la valorización de su aspecto forma parte de la estética del fragmento.<span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;">El fragmento como material creativo responde así a una exigencia formal y de contenido. Formal: expresar lo caótico, lo casual, el ritmo, el intervalo de la escritura. De contenido: evitar el orden de las conexiones, alejar “el monstruo de la totalidad”.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;">Omar Calabrese (p.102) apunta que la escritura fragmentaria barthesiana ha llegado a ser, después de Barthes, un gesto creativo cada vez más consuetudinario. Entre sus diversas manifestaciones se</span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"> encuentran<span style=""> </span>el diario”a la Gide”, los aforismos, los pensamientos sueltos,<span style=""> </span>los “no-libros”.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Este autor menciona (p. 103) que el sentido de integridad de la obra fragmentaria pone el acento en la irregularidad y en la asistematicidad, tiene el sentido de “estar hecho pedazos”. En consecuencia, la suspensión de la fragmentariedad bloquea el proceso hacia lo normal y deja intacto lo excepcional. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;">Calabrese (p. 104) afirma que el placer<span style=""> </span>consiste en la extracción de los fragmentos de sus contextos de pertenencia y en la eventual recomposición dentro de un marco de “variedad” o de multiplicidad. De todas formas, se trata siempre de pérdida de valores de contexto, de gusto por la incertidumbre y causalidad de los confines de la obra así conseguida y de adquisición de nuevas valorizaciones provenientes del <i style="">aislamiento</i> de los fragmentos, de su puesta en escena.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;">El gusto por la incertidumbre y la causalidad en <i style="">La novela virtual </i>es cuestionado por el mismo personaje-escritor, cuando alude a la pregunta que se hace Blanchot en <i style="">L’entretien infini</i>:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;">“</span><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">¿cómo<span style=""> </span>producir fragmentos que tuviesen entre sí diferencias<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>en tanto que tales,<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">que se relacionasen entre sí por sus propias diferencias<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">(sin referencia a ninguna totalidad perdida ni a una totalidad <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>resultante incluso por llegar)?”<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><span style=""> </span>... (Sainz, 1998: 444)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En conclusión</span><span style="font-family: Arial;">, siguiendo a Calabrese, en <i style="">La novela virtual </i>se puede evidenciar que detalle y fragmento acaban por participar del mismo “espíritu del tiempo”, de la perdida de la totalidad. Según el crítico, (p. 105) esta podría ser una posible explicación de la decadencia de los grandes sistemas ideológicos “fuertes”. El hecho es que el detalle de los sistemas o su fragmentación se hacen autónomos, cobran valores propios y conducen <span style=""> </span>literalmente, a “perder de vista” los grandes cuadros de referencia general.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><b style=""><span style="font-family: Arial;">3.4. </span></b><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Poética de lo informe y lo inestable<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Omar Calabrese (p. 119) menciona que otra de las características de la poética de lo informe y lo inestable o el principio de la metamorfosis que se manifiesta en los objetos neobarrocos, sucede en tres niveles distintos:</span><span style="font-family: Arial;"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">1er. Nivel: Temas y figuras representados: motivos narrativos hechos inestables. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Calabrese (p. 120) emplea el ejemplo de <span style=""> </span>Umberto Eco, en <i>El nombre de la rosa</i><span style="">, </span>parte de la idea de que las estructuras y las figuras son transferibles a, la historia “nueva” que resultará ser combinación de un material enciclopédico más o menos ya existente. Eco efectúa un “montaje” de muchísimos textos (narrativos, figurativos, filosóficos, científicos, etc.) que encajan en un nuevo texto y que, traduciéndolos y adaptándolos a su fin, los homogeneiza también figurativamente.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Por su parte, al igual que Eco, Gustavo Sainz en <i style="">La novela virtual, </i>efectúa la combinación de textos literarios, científicos y filosóficos. El personaje-narrador alude a las “hipótesis sobre el origen del hombre americano desde la multicitada emigración por el Estrecho de Bering y cuestiona:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“…si hubiéramos descendido por allí <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">¿no hablaríamos todos el mismo idioma? ¿no compartiríamos <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">las mismas características antropométricas?<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">... ¿cómo explicar que los fósiles más antiguos en-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">contrados en el Continente no aparecieron en Alaska, ni en <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Ontario, ni en Nevada, ni en Montreal, sino en Tierra del <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Fuego? <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>(p. 86)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Previamente, ese personaje-narrador incluyó un fragmento de un poema de Baudelaire:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">todo el universo visible… no es más que un <o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">almacén de imágenes y de signos a los cuales la imaginación <o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">dará un lugar y un valor relativos; es una especie de pasto que<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>la imaginación debe digerir y transformar</span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><span style=""> </span>(p. 39)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Además, incluye un fragmento del poema de Edgar Allan Poe:<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><i><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX">inmóvil y adusto el Cuervo seguía trepado en el busto</span></i><i><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></i></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><i><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX">de Palas y se aletargaba, enigmático y vetusto<o:p></o:p></span></i></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><i><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX">y era un demonio que soñaba su pesadilla inferna<o:p></o:p></span></i></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><i><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX"><span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX">(p<i>. 74)<o:p></o:p></i></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><i><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 150%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 150%; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Y otro que retoma de un poema de Rimbaud:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">tu cabeza se mueve: ¡el nuevo amor!<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">tu cabeza vuelve: ¡el nuevo amor!<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">cambia nuestra suerte, acribilla las balanzas empezando por el<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">tiempo, te cantan estos niños<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">levanta –se te implora- ni importa donde, la sustancia de<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">nuestros sueños y de nuestra fortuna<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">llegada desde siempre, irás por dondequiera</span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>(pp. 99-100)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Entreteje en el texto algunas opiniones sobre política:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">hablaron de las noticias del día: los cubanos de Miami lla-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">maban a Castro terrorista<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">a los balseros los seguían regresando<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">a un senador lo habían arrestado por protestar contra la po-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">lítica de Clinton muy cerca de la Casa Blanca”. (p. 89)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">¿de que serviría escribir si había que proseguir ese extenso li-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">naje de fracasos, autodestrucciones y hechizos fatales que <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">iba desde Adán en el Paraíso hasta el asesinato de Luis Do-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">naldo Colosio” (p. 135)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Así es como Gustavo Sainz llega al principio de transferibilidad que, señala Calabrese, <span style=""> </span>condicionan el paso de estos textos de modo que sufren <span style=""> </span>transformaciones desde las fuentes en las que estaban hasta el nuevo destino, a través de la etapa de su hipercodificación en la “enciclopedia”, es decir, en el saber común y organizado de una sociedad. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">(EXPLICAR COMO ENRIQUECE ESTE PRINCIPIO A LA OBRA MISMA O A LA LITERATURA EN GENERAL)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">2º. Nivel: Las estructuras textuales que contienen las representaciones: La maquina narrativa.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Calabrese (p. 121) menciona que, en Eco, nos encontramos frente a una continuidad aparente: pero se lanzan continuamente desafíos de diverso tipo al lector, dado que el texto está ”entretejido” por huellas que conducen a la multiplicidad de las fuentes que el lector reconocerá o no y podrá ser engañado o no (dado que a menudo las citas pueden ser falsas).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En <i style="">La novela virtual </i>este “entretejido” de textos se manifiesta de manera evidente en el siguiente fragmento de la obra:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“un profesor nuevo contó que una cantante llamada Noh Mercy aparecía en escena embarazada, se ponía en cuclillas, emitía un torrente de sangre falsa y daba a luz unos huesos de vaca.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">en los Ángeles me toco ver algo peor, terció otro, el grupo Vox Pop ¿lo conocen?<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">y como nadie lo conocía empezó a contar que una mujer se desnudaba al compás de los tamborazos y una vez que lo conseguía se encaramaba en el piano, se sacaba un tampax de la vagina y lo arrojaba al público.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">hasta los skinheads salieron corriendo comentó alguien<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">eso es punk puntualizó el profesor de teatro, que era colombiano, pero eran mejores los Sex Pistols, lastima que ya se disolvieron, y los desmadres que organizaba Johnny Rotten<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">y como de eso él no sabía (casi) nada se cambió de grupo adonde oyó que a alguien muy importante en México le decían el licuado de tres pesos porque el de a seis tenía huevos” (p. 77)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">APORTACION PERSONAL SOBRE ESTE TEMA<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 42.55pt; text-align: justify; text-indent: -1cm; line-height: 150%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 150%; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">3º. Nivel: Comportamientos de consumo: (Lector))<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Según Calabrese (p. 122) el tercer nivel es el desafío de reencontrar lo diferente en lo homogéneo y el placer en la excavación necesaria a la operación, con las trampas que ésta permite. Aquí se puede hacer confundir constantemente la verdad y la mentira mediante el empleo de “hallazgos” textuales. INTEGRAR ESTA TEORIA CON EL EJEMPLO <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Un ejemplo de como el autor juega con la ficción en <i style="">La novela virtual</i>, lo podemos encontrar en el episodio en donde la joven admiradora manda al escritor-profesor unos cuentos que dice haber escrito; y el <span style=""> </span>autor, en una <i style="">Nota Bene</i> al final de la novela, nos indica que los cuentos atribuidos a Camila son de escritores reales como el de<span style=""> </span><i style="">Aventuras de un guardagujas,</i> de H. C. Artmann; y el cuento de Günter Bruno Eich, <i style="">Un emperador sigue viviendo. </i>Enseguida transcribo un párrafo de los dos cuentos citados:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><b style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“</span></b><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Aventura de un guardagujas<b style=""><o:p></o:p></b></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify; text-indent: 0cm;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style="">1.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">La responsabilidad de un guardagujas de la compañía “Unión del Pacifico” es grande; lo obliga a velar por los hombres y el ganado, pero bien ha de evitar en lo posible daños en el material rodante.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify; text-indent: 0cm;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style="">2.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">El guardagujas posee un libro en el que lee siempre –diez años hace que posee este libro-, comenzando cada vez, a partir de la página 77; de otro modo, no lo leería; al menos, tiene ese presentimiento. “Que tontería”, murmura y comienza de nuevo por la página 1…” (p. 284)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 42.55pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><b style=""><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“</span></b><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Un emperador sigue<span style=""> </span>viviendo<b style=""><o:p></o:p></b></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Cuando en aquel entonces el emperador cabalgaba por las calles, a derecha e izquierda se reunía mucha gente que quería verlo y también a su caballo.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Mucha de esa gente estaba adelante, digamos: en primera fila. Pero mucha gente estaba también en segunda, tercera y cuarta filas. Y lo que había detrás de la cuarta, ya nada tenía que ver con una fila…” (p. 285)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Otro ejemplo <span style=""> </span>donde el autor intenta confundir la verdad y la mentira de los hechos mencionados, se refiere a la visita de un escritor mexicano famoso en el <i style="">College</i>:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“… de pronto entró Emilio Carballido<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">un poco más delgado que en su recuerdo y con la barba más<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">grande y completamente blanca…<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">… Carballido le señaló su panza de profesor y le dijo que había<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">comido mucho…<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">… más tarde presentó a Carballido en su conferencia<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">y Carballido habló deambulando de un lado a otro<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">tan bien informado como siempre, malicioso, satírico, simpatiquísimo…<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">… Carballido se durmió durante la mayor parte de la película y roncaba<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">no debía ser fácil la vida a los 69 años… (pp. 412-413).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">El mismo Sainz menciona en una entrevista, elaborada </span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">por César Güemes en el periódico La Jornada en la sección cultural del lunes 29 de<span style=""> </span>marzo de 1999:</span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Por ejemplo, en la novela el protagonista va a una conferencia de un intelectual español que se apellida García Lorenzo, sobre los teatros en la España medieval, y luego los dos hablan del tema. Esa es una conversación que realmente tuve. Pero hay muchas otras que nunca existieron.</span><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">3.5.<span style=""> </span>Desorden y Caos</span></b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Omar Calabrese (p. 134) nos dice que la dinámica de ciertos fenómenos tendientes a la máxima complejidad es la que hoy ha tomado el nombre de “<span style="">caos”</span> y que constituye el principio de los estudios sobre el “desorden” (teorías del caos) denominación dada por James Yorke y por Tien Li en 1975. Lo que cierta crítica idealista predicaba como “inefabilidad” o “indecibilidad” del arte hoy más bien se traduce como “principio de la complejidad”.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Calabrese se pregunta (p. 136) ¿Qué es un objeto fractal? <span style=""> </span>y nos dice que intuitivamente, se entiende por fractal cualquier cosa cuya forma sea extremadamente irregular, extremadamente interrumpida o accidentada, cualquiera que sea la escala en la que la examinamos. Objetos similares son muy frecuentes en la naturaleza: lo accidentado de una costa, el perfil de los copos de nieve, la distribución de los agujeros del queso gruyère, la forma de los cráteres de la luna, una red fluvial...<span style=""> </span><span style=""> </span>la lista puede ser infinita.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Enseguida me refiero siguiendo a Calabrese (p. 138) a las tres propiedades de los objetos fractales (naturales o artificiales) que reciben una valorización estética hoy en día, y que se presentan en la novela de Gustavo Sainz:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">1ª<span style=""> </span>Carácter casual en el sentido<span style=""> </span>científico de pseudo-aleatoriedad o de casualidad primaria: el caso como se define en el cálculo de las probabilidades y que es artificialmente introducido en un sistema simulado cualquiera. En informática se denomina randomización: reemplazar su orden original con otro orden cualquiera elegido al azar, pero siempre ordenado y previsto estadísticamente.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Para ilustrar esta primera propiedad, tomo como ejemplo de fractalidad y su carácter casual el orden de cada capítulo de <i style="">la novela virtual</i>. Este orden es dado primero por el número del día del mes en que se efectúan los cursos de verano y, además, las actividades cotidianas del personaje-escritor<span style=""> </span>que permiten fijar un cierto orden en la narrativa:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“¡Hijos de la Guayaba! ¿tan pronto? la noche había sido como un<span style=""> </span>parpadeo” <span style=""> </span><span style=""> </span>(p.<span style=""> </span>22).</span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“Ay, al amanecer telefoneó su hija ¿estás despierto?” (p. 41)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“Querido amigo:”<span style=""> </span>(lectura del correo electrónico)<span style=""> </span>(p. 51)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“Querido profesor:…”<span style=""> </span>(lectura del correo electrónico)<span style=""> </span>(p. 61)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“<i style="">Mirabilia testimonia tue, Domine </i>(p. 71)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">2ª<span style=""> </span>Carácter gradual: los objetos fractales tienen una forma o una estructura irregular, pero ésta se repite siempre, más o menos, tanto en el conjunto como en sus partes y en cualquier grado que se observe el objeto analizado (Calabrese, p. 138)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">El carácter gradual se puede encontrar en <i style="">La novela virtual</i>, en la manera como un día representa a todos los días narrados por el personaje-escritor: levantarse, leer el correo, dar clases, asistir a conferencias, ver películas, escribir, etc.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">… “se encontró con varios amigos a la salida: iban a entrar a ver la película que<span style=""> </span>seguía, una china<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">pero el tenía que lavar su ropa sucia: la había llevado en el coche<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">las lavadoras costaban un dólar y las secadoras otro<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">allí se sentó un rato<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">triste campeón de lo monótono<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">su amiga del Ombligo Anillado no aparecía por ninguna parte<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">nada pues a pesar de sus deseos: las vigilias estudiosas: las actitudes<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="FR">encore un jeu auquel nous jouerons ensemble<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">estuvo leyendo un libro de Osmans Lins y se sentía cansado<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">su fatiga era el infinito mismo: lo que no terminaba de terminar<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">llamó a sus dos hijas pero no las encontró…” (p. 161)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">3ª<span style=""> </span>Carácter teragónico: Calabrese (p. 138) menciona que los objetos fractales siempre tienen una forma poligonal monstruosa, es decir, un número altísimo de lados. Son monstruos especiales y de altísima fragmentación figurativa, dotados de ritmo y repetición gradual, no obstante la irregularidad, y monstruos cuya forma se debe al azar, pero sólo como variable equiprobable de un sistema ordenado.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Como ejemplo de la irregularidad poligonal “monstruosa” de <i style="">La novela virtual</i><span style=""> </span>ésta se manifiesta en los variados temas que el personaje-escritor narra en la misma página y a veces en el mismo párrafo:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“la verdad no venia ni se iba<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">nuevos fantasmas y el tenía que enfrentarse a sus nuevos 59 años<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">la identidad de la carne<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">retener algo de tu dulzura<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">se apagaba el muro de enfrente<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">cuando regresó al interior del coche olía al perfume de su hija<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">parches de agua estancada<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">puso la cafetera y subió a bañarse y vestir<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">llovía muy fuerte al ir a sus clases<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">escándalo de pajarera, de muchedumbre lejana y persistente<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">se detuvieron en que los tres personajes que hacen descripciones<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">de la naturaleza en <i style="">La vorágine </i>eran tipos románticos<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">los tres tenían personalidades inestables<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Arturo Cova era psicópata<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">los tres, en cada descripción que hacían, convertían la naturaleza en antropomórfica<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">¿pero serían solamente tres los narradores de <i style="">La vorágine?<o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">… en la segunda les puso un video de Silvio Rodríguez<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">un concierto grabado en los patios de la Universidad de la Habana<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">…una rubia que le dijo venir de México contó que allí se rumoraba que habría una<span style=""> </span>nueva devaluación<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">la lluvia seguía<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">en el buzón encontró un paquete de Camila<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">fue al comedor y comió una ensalada<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">esperaba la cena mexicana<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">le quedaban 13 días de clases (Sainz, 1998: 282)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">3.6.<span style=""> </span>Una teoría de la significación<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Para exponer su teoría de la interpretación, Calabrese (pp. 173-174) nos dice que, si reflexionamos sobre las ideas de <span style=""> </span>Vladimir Jankélévitch, en su libro <i style="">Le Je-ne-sais-quoi et le Presque-rien</i>, París, 1980 (fecha de recomposición del volumen), nos daremos cuenta de que ha existido siempre (y más que nunca en épocas barrocas) una exacta práctica teórica: la de desafiar las leyes de la representación, proponiéndose representar lo irrepresentable, decir lo indecible, mostrar lo no visible, etc. Ahora bien, semejantes prácticas derivan sin duda de un substrato filosófico, pero al mismo tiempo producen un gusto y lo realizan mediante un uso artificial del lenguaje (de todo lenguaje, en el sentido más extenso). En otras palabras: es una teoría de la significación que nos indica sus propias paradojas (representar lo irrepresentable, etc.) y nos induce al desafío de su superación. Dentro del mismo lenguaje se buscan los medios para llegar a aquel <i>quid</i><span style=""> </span>(Calabrese aplica el término en el sentido de Vladimir Jankélévitch) por aproximaciones sucesivas; pero la operación, una vez hecha «de estilo», puede invertirse y a través del lenguaje se podrá <span style="">construir </span>la aproximación <span style="">como efecto</span> <span style="">estético.</span> <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Gustavo Sainz busca una manera de representar lo irrepresentable, de decir lo indecible y de mostrar lo no visible, en el uso lingüístico de las palabras <span style=""> </span>parónimas:<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm; line-height: 150%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 150%; color: windowtext;" lang="ES-MX">los carrot: los carrots</span><span style="color: windowtext;" lang="ES-MX"><span style=""> </span></span><span style="font-size: 10pt; line-height: 150%; color: windowtext;" lang="ES-MX">(p. 22)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm; line-height: 150%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 150%; color: windowtext;" lang="ES-MX">viaje al fin de la soledad asoleada<span style=""> </span>(p. 23)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm; line-height: 150%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 150%; color: windowtext;" lang="ES-MX">de las facciones a las ficciones<span style=""> </span>(p. 33)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm; line-height: 150%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 150%; color: windowtext;" lang="ES-MX">remolinos remolones: relamidos retozones<span style=""> </span>(p. 34)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm; line-height: 150%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 150%; color: windowtext;" lang="ES-MX">sus sentidos exacerbados: ¿sexacerbados?<span style=""> </span>(p. 35)</span><span style="font-size: 10pt; line-height: 150%;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>las palabras sinónimas:<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX">dicen que se quejó, que gruñó, que madlijo, que carraspeó,<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>que masculló algo en mal francés o gaélico<span style=""> </span>(p. 22)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX">yerbas, yerbajos, hebras, tallos, despojos...<span style=""> </span>(p. 29)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX">aguanubes acumulándose agolpándose amontonándose<span style=""> </span>(p. 33)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>las onomatopeyas:<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX">la luz tin-tin-tin-tintineante<span style=""> </span>(p. 12)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX">ras con ras, tip, a rash de piel, tip...<span style=""> </span>(p. 23)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX">... triki triki triki...<span style=""> </span>(p. 25)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX">los tacones de la española tab tab tab tableteando...<span style=""> </span></span><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="EN-US">(p. 39)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="EN-US">backspace backspace backspace<span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="EN-US">(p. 55)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><span style=""> </span></span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">y las jitanjáforas (inventar palabras):<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">diablo cojuelo: chin chin el teporocho: largilucho y labio-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>dentado<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">¿largi-ducho?<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">el agua de la regadera y en su cabeza qué sex-pedición,...<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><span style=""> </span>(p. 23)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">tantas millas y aún no se veía su Himen-alaya<span style=""> </span>(p. 33)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Otra manera de representación textual en <i style="">La Novela virtual </i><span style=""> </span>se muestra en<span style=""> </span>el uso de las cursivas:<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX">¿dónde podré beberte si no en tus labios?<span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="EN-US">(p. 14)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="EN-US">baby, you can drive my car, uh uh uh uh<span style=""> </span><span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="EN-US">(p. 17)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX">deja correr mis manos vagabundas<o:p></o:p></span></i></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX">más allá de lapena y la inocencia<span style=""> </span><span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX">(p. 19)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">El uso de los paréntesis a lo largo del texto:<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX">(un trailer ruidoso de United Way con placas de Nevada)<span style=""> </span>(p. 11)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX">(Exactamente al Mismo Lugar)<span style=""> </span>(p. 13)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX">como si pudiera nadar allí (casi ahogarse)...<span style=""> </span>(p. 25)<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 3cm;"><span style="font-size: 10pt; color: windowtext;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>las repeticiones de palabras en negritas:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">mirándola: <b style="">mirándola: </b></span><b style=""><span style="font-size: 11pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">mirándola<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">la seducción sustraía del discurso su posible destino<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><span style=""> </span><span style=""> </span>(p.18)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><b style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">espérame </span></b><b style=""><span style="font-size: 11pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">espérame<span style=""> </span></span></b><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">(p. 89)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">emocionado <b style="">emocionado </b></span><b style=""><span style="font-size: 11pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">emocionado<span style=""> </span></span></b><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">(p. 149)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">sus piernas eran tan largas <b style="">tan largas </b></span><b style=""><span style="font-size: 11pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">tan largas<span style=""> </span></span></b><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">(p. 186)</span><span style="font-size: 11pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Además del uso de los dos puntos al inicio de un renglón, y antes de la frase a escribir:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">: una bella muchacha que sonreía con rapidez y volvía la vista<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>al camino<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">: una bella joven jubilosa fresca admirable deseable (casi) lu-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>minosa<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><span style=""> </span></span><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><span style=""> </span>... (Sainz, 1998:12)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">: salía del baño y guardaba algo en su maleta de viaje<span style=""> </span>(p. 22)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">. Todos estos recursos gráficos hacen posible, como dice Calabrese (p. 174) construir un efecto estético diferente por la vía del mismo lenguaje y provocar un efecto estético que permita llegar a la esencia (<i style="">quid</i>) misma de lo irrepresentable. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">3.7.<span style=""> </span>Distorsión y Perversión<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Para explicar de qué manera se puede conformar una poética neobarroca que explique de manera satisfactoria los eventos culturales de nuestra era,<span style=""> </span>Omar Calabrese (p. 186) ha insistido en la denominación de las diferentes ramificaciones del neobarroco con categorías tomadas en préstamo de las disciplinas científicas. Más exactamente, de las disciplinas científicas que han conocido una intervención más sólida que aquélla que los epistemólogos llaman hoy la «nueva ciencia» (teoría del caos). Aquí utiliza una pareja de sustantivos no necesariamente científicos. El autor menciona que hay una razón, acentuar la semejanza formal conceptual que existe entre el estilo de pensamiento de la «nueva ciencia» y muchos otros productos de la estética en la era de las comunicaciones de masa. Calabrese<span style=""> </span>(p. 186) se concede el placer de la operación inversa: ver si, tanto los objetos de la «nueva ciencia», como los analizados por las ciencias humanas, pueden ser identificados mediante un procedimiento común. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">El autor (pp. 186 -187) menciona que existen al menos dos grandes principios. El primero: la «nueva ciencia» nos invita a no producir modelos exageradamente unificados y simplificados. El universo, tanto el físico como el humano, no es un múltiplo reducible a la unidad. El universo es un múltiplo fragmentario, en el que muchos modelos se confrontan y compiten entre ellos. También el mundo de la cultura «creativa» está produciendo en este mismo fenómeno. En cambio, son todavía pocos los investigadores de las ciencias humanas, que han percibido la mutación. El segundo: la mayoría de los fenómenos del universo no son adscribibles a modelos estables, como más bien a la inestabilidad derivada del hecho de que son más numerosos los sistemas complejos que los lineales. Pero también<span style=""> </span>en este caso la cultura «creativa» nos esta ofreciendo, a finales del siglo XX e inicios del presente, la terminación de todo modelo normativo y la producción de objetos inestables, complejos, polidimensionales. Las disciplinas humanísticas, en cambio, no se percatan mucho de ello.<sup><o:p></o:p></sup></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Omar Calabrese (p. 187) llega a la conclusión de que estamos asistiendo a una fractura que es algo paradójica por una parte, la «nueva ciencia» y el esteticismo de los productos culturales nos muestran todas las facetas de la complejidad. En cambio, las ciencias humanas precisamente se muestran pobres y atrasadas en la interpretación de los fenómenos complejos. Por un lado, la «nueva ciencia» y la estética se muestran completamente imbuidas de los problemas de la <span style="">transformación </span>y de la <span style="">duración </span>de las cosas, con el corolario de ocuparse de la naturaleza del cambio y de revalorizar su origen <span style="">conflictual. </span>Por otro, las ciencias humanas no advierten en absoluto la cuestión o, advirtiéndola, dan respuestas superadas, como las que se remontan al viejo idealismo, al viejo irracionalismo, al viejo rechazo de modelos rigurosos, <span style=""><span style=""> </span></span>lo que no significa <span style="">únicos </span>o <span style="">unificados. </span>Dicho de otra manera: con pocas excepciones, las ciencias de la cultura se han quedado ancladas en una <span style="">visión euclidiana</span> de la cultura misma En cambio, paralelamente, está cobrando auge la geometría no euclidiana del saber. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Calabrese (p. 187) se pregunta si es posible indicar al menos un carácter que unifique las producciones intelectuales (científicas y estéticas) que hemos dicho que están a la cabeza de la complejidad, de la mutación, de la inestabilidad. Llega a la conclusión que es una sola: la búsqueda de una diferente conformación del <span style="">espacio cultural.<span style=""> </span></span><sup><o:p></o:p></sup></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">El autor (p. 188) habla de “Distorsión” porque el espacio de representación de la cultura de hoy parece estar precisamente sujeto a fuerzas que lo doblan, lo pliegan, lo curvan, lo tratan como un espacio elástico; y de “Perversión” porque el orden de las cosas (en los modelos científicos) y el orden del discurso (en las producciones intelectuales) no están desordenados banalmente, sino que están hechos perverso. Ambos órdenes no están volcados, opuestos, invertidos, sino cambiados <span style=""> </span>de un modo que las lógicas precedentes no pueden reconocerlos ni siquiera como otro por si mismo. Encontrar una lógica puede ser el nuevo desafío a la ciencia de la cultura.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">3.8.<span style=""> </span>La cita neobarroca<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Para ilustrar de modo concreto el concepto de distorsión y perversión Calabrese (p. 188) recurre a un ejemplo extremadamente delimitado. Como se sabe, muchos exégetas de lo «postmoderno» han juzgado que uno de sus principales modos de expresión era la cita. Hay algo de cierto en esto. Es cierto, por ejemplo, que la estadística de las citas presenta valores en aumento. Calabrese (p. 188) juzga que la observación es absolutamente trivial. La cita es un modo tradicional de construir un texto, que existe en cada época y estilo y la cantidad de citas no es un buen criterio discriminatorio. Toda época clásica, por ejemplo, abunda en citas dado que se basa en principios de autoridad. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Lo más importante es saber <span style="">cuál es el tipo y la naturaleza de la cita actual. </span>En efecto, ésta resulta un elemento relevante, sólo y únicamente si difiere en algún detalle de la cita del pasado. Calabrese (p. 188)<span style=""> </span>examina dos casos en los que el papel de la cita parece fundamental, tanto desde un punto de vista cuantitativo como (al menos intuitivamente) cualitativo. Los ejemplos elegidos son: <i>El nombre de la rosa</i><span style=""> </span>de Umberto Eco y <i>En busca del arca perdida</i><span style=""> </span>de Steven Spielberg. Es conocido por todos, por afirmación de los autores y por demostración de los críticos, que el libro y el film son literalmente amasijos de citas. Eco sostiene que en la novela no hay ni una palabra suya; y Spielberg ha rellenado el film con casi 350 remisiones a otras obras, sean cinematográficas o no. Sin embargo, hay un primer elemento problemático en la aproximación de los dos textos. Mientras en el literario parece más claro qué es una cita (al menos en la forma más simple, está introducida por comillas o por la indicación de una fuente de origen diverso), en un texto visivo ¿qué puede corresponder a las comillas o a sus análogos? <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">La cuestión requiere entonces un paréntesis teórico que abarca, también las comillas literarias, por cuanto, por extensión, podríamos también preguntamos si la cita misma está señalada sólo por un indicador extra textual:<span style=""> </span>¿qué pasa entonces con las citas implícitas? Y si es reconocible sólo a través de un saber enciclopédico del lector ¿por qué a menudo se comprende que hay una cita aun ignorando totalmente lo citado? En fin, se puede decir que todavía antes de su <i>verdad</i><i style=""> </i>la cita es <span style="">un efecto</span> <span style="">del texto. Calabrese (p. 189) menciona que </span>la demostración es simple: a veces ponemos las comillas también cuando no citamos, por ejemplo, escribimos una frase impropia o de significado ambiguo o de efecto bonito. En fin, utilizamos el criterio de la cita porque <span style="">nos </span>citamos para una futura memoria. Entonces, antes de desarrollar una tipología de la cita, es bueno aclarar algún elemento de su naturaleza textual. La primera descripción trivial de una cita es que ésta consiste en la inserción de una porción de un texto Y en un texto X y el texto X marca tal inserción ¿Cómo? Precisamente, poniendo comillas al texto Y o mencionando el nombre de su autor. En ambos casos se trata de una operación que sucede en el nivel de la enunciación. De hecho, en ambos casos aparece un simulacro comunicativo que no coincide con el enunciado Y se obtiene, así, un esquema como el siguiente (pp. 189 -190).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><span style=""> </span>Cita: “ “ , nombre del autor, referencias bibliográficas<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 42.55pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">____________X____________<span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">enunciado 1<span style=""> </span>enunciación 1<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>_______________Y______________<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>enunciado 2<span style=""> </span>enunciación<span style=""> </span>2<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">La relación entre X e Y se construye:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">a) </span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Poniendo en relación los dos enunciados mediante la construcción <span style=""> </span>de una isotopía:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">b) </span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Poniendo <span style="">de relieve </span>el enunciado 2.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">c) </span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Haciendo aparecer la instancia de la enunciación en el texto X <span style=""> </span>contenedor.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">d) Marcando la alteridad del enunciado 2.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">e) </span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Marcando la alteridad de la enunciación 2.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">f) </span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Marcando la alteridad de todo el sistema Y.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En el inciso a) la relación entre los dos textos se construye mediante una isotopía. Esto significa que desde un punto de vista semántico los dos textos deben ser «acordados» o la cita será siempre «evidente» respecto al enunciado en el cuál se inserta. Los ejemplos que se localizan en <i style="">La novela virtual</i> son los siguientes:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“Escapad del lenguaje, os persigue </span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">dice Jean Paulhan: <i style="">perseguid<o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>al lenguaje, os crea” </span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<i style=""><span style=""> </span></i> (Sainz, 1998: 254)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“ la poesía, decía Valéry, era el intento<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">de restituir por medio del lenguaje articulado eso que oscu-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>ramente intentan expresar los sollozos, las caricias, los be-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>sos, los suspiros, los gritos, las lágrimas”<span style=""> </span><span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><span style=""> </span>(Sainz, 1998: 266)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">y como decía Cioran: <i style="">casi todos nuestros descubrimientos se de-<o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>ben a nuestras violencias, a las exacerbaciones de nuestra ines-<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>tabilidad<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Sainz, 1998:201)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Calabrese (p. 190) señala que el segundo paso o sea el inciso b) significa que en el texto X que contiene la cita se efectuará un <i>embrayage</i><span style=""> es </span>decir, se subrayará la aparición del sujeto de la enunciación, las comillas, efectivamente. Mientras<span style=""> </span>señalan una «voz» ajena insertada en el texto, implican un« yo-aquí-ahora» del narrador que las coloca. Algunos ejemplos de este tipo de cita en <i style="">La novela virtual </i>son:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="FR">“<i style=""> nil mortalibus arduum est” <span style=""> </span><span style=""> </span><span style=""> </span></i>... (Sainz, 1998: 255)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="FR"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="FR"><span style=""> </span></span><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="DE">“<i style=""> lumen soli mutuum da”<span style=""> </span><span style=""> </span><span style=""> </span></i>... (Sainz, 1998: 257)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="DE"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="FR">« l’aubade d’un timide et délicat ramage »</span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="FR"><span style=""> </span><span style=""> </span><span style=""> </span>... (Sainz, 1998 : 264)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="FR"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="FR">« sans que j’attende la fin du sommeil »<span style=""> </span><span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="FR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">« Las metamorfosis del silencio »<span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">« tu vois la tout ton mystere ton »<span style=""> </span><span style=""> </span><span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">... (Sainz, 1998: 266)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Obviamente, puede darse también un caso más complicado (inciso c), en el que la cita es pronunciada por un personaje del texto X y, entonces, tendremos una enunciación enunciada. Esto se puede mostrar en el siguiente párrafo:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">... escribimos y la Camila descubre que ya usted es parte, una buena<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">parte, la mejor parte de su vida, y que lo quiere. Y por eso me gusta<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">la canción de <i style="">Coincidir</i> con Mexicanto. La ha escuchado ¿verdad? Eso<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">de que:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>“<i style="">Si la vida se sostiene por instantes<o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Y un instante es el momento de existir.<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Si tu vida es otro instante,<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>No comprendo, tantos mundos, tanto espacio,<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Y coincidir “<span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">(Sainz, 1998: 291)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">... un mini cuento de Bertold Brecht que leí el jueves, que decía que<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">cuando amamos a alguien tenemos que hacer un bosquejo que se le<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">parezca lo más posible. Y alguien pregunta ¿a la persona? No, al bos-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">quejo...<span style=""> </span>(Sainz, 1998: 323)<span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">... Como dice el Sabina: nadie se ha muerto por ir sin dormir una<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">vez al currelo...<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Sainz, 1998: 400)<span style=""> </span><span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">El cuarto paso (inciso d) tiene analogías con el segundo. De hecho, se trata de una marca de diferencia de enunciado, que puede realizarse mediante el conflicto de isotopías de la expresión (el relieve formal) o se efectúa marcando simplemente el enunciado 2 como otro respecto al enunciado 1 (una cita no entrecomillada y no precisa, pero resumida). <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">le recitó la <i style="">Oda al tiempo </i>de Neruda<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“dentro de ti tu edad<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">creciendo<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">dentro de mí mi edad<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">andando<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">el tiempo es decidido<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">no suena su campana<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">se acrecienta<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">camina<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">por dentro de nosotros<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">aparece<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">como una agua profunda<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">en la mirada<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">y junto a las castañas<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">quemadas de tus ojos”<span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><span style=""> </span><i style=""><span style=""> </span></i>(Sainz, 1998: 258)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">en el noticiero destacaron que en los Estados Unidos ya ha-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>bía 27 millones de hispanos<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>10% de la población<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>más 4 millones de ilegales, de los que el 70% eran mexica-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>nos, aumentaba la cifra<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Sainz, 1998: 335)<span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">hacía y deshacía las apariencias como Penélope tejía y deste-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>jía su tela<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Sainz, 1998: 361)<span style=""> </span><span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Alternadamente o al mismo tiempo, en el inciso e), se marcará la alteridad de la enunciación 2 (por ejemplo, cuando se cita el nombre del autor del texto citado o, aún más, cuando las comillas muestran su «voz»).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="FR">“<i style=""> s ‘y lavera l ‘Amante de sa nuit d’amante, y lavera ses hanches et<o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="FR"><span style=""> </span>puis sa gorge et son visage, y lavera ses cuisses jusqu’a l’aine et<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="FR"><span style=""> </span>jusqu’au pli de l’aine... </span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="FR">(Saint-John Perse)”<span style=""> </span><span style=""> </span>(Sainz, 1998: 305)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="FR"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">hubo una vez un rayo que cayó dos veces en el mismo sitio,<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>contaba Augusto Monterroso, <i style="">pero encontró que ya la pri-<o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>mera había hecho suficiente daño, que ya no era necesario, y<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>se deprimió mucho<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Sainz, 1998: 333)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Marcando la alteridad de todo el sistema Y (inciso f). La alteridad, naturalmente, puede suceder en ambos planos del enunciado y de la enunciación Todo esto, muy superficialmente, por lo que concierne a la cita«normal». <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">El mecanismo, según el autor (pp. 190 -191) no está todavía concluido. Hay otros dos principios necesarios para el funcionamiento de la cita y son ambos principios pragmáticos, es decir, de relación entre texto y lector implícito en el texto. El primero es relativo justamente al aspecto de puesta en relieve del enunciado citado. Al lado del relieve semántico, enunciativo, expresivo, es necesario, de hecho, un tratamiento persuasivo del lector que consiste en hacerle creer como <i style="">verdadera</i> la cita (lo que sucede, por ejemplo, con la inserción de referencias bibliográficas con el fin de proporcionar elementos de control) y<span style=""> </span>en hacerla <i>relevante</i><span style=""> de </span>otro modo, (¿por qué sería necesario citar a alguien?). Esta segunda característica asume una gran importancia justamente cuando faltan algunas de las reglas textuales referidas anteriormente, es decir, cuando la cita se oculta. La relevancia de una inserción puede, de hecho, por sí sola, tener efecto, aun cuando ésta no se ha indicado.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Los ejemplos que examinaremos ahora serán de acuerdo a los dos tipos de citas que el autor denomina como propiamente “neobarrocas”<span style=""> </span>la cita neobarroca en donde se pone de relieve el enunciado citado por medio de la inserción de referencias bibliográficas (CNB) –Cita Neobarroca -y la cita que de alguna manera se hace relevante por el solo hecho de ser una -Cita Oculta- (CO).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Algunos ejemplos de la Cita Neobarroca: (CNB)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">por la noche había terminado con la lectura del libro de Ca-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>lasso e inició <i style="">La sabiduría del amor, </i>de Alain Finkielkraut,<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>que le pareció deslumbrante<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">o al pie de la página 11: <i style="">toda acción es acción de rapiña, y to-<o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>dos nuestros modos de conducta son lucrativos<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">(Sainz, 1998:200)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">en <i style="">El País </i>leyó que había una nueva novela de Carlos Rojas<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>editada por Planeta<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Alfonso de Borbón habla con el demonio<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Sainz, 1998:210)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">El callejón de los milagros, </span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">de Jorge Fons, con guión de Ci-<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>cente Leñero sobre una novela de Naguib Mahfouz<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Sainz, 1998:301)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">en la primera discutieron un ensayo de Cristina González<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Bestiario: Laberinto y Rayuela<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">y otro de Hernán Vidal<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Axolotl y el deseo de morir<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span><span style=""> </span>(Sainz, 1998:396)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">en su clase discutieron un artículo de Zunilda Gertel<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">La noche boca arriba: disyunción de la realidad<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Sainz, 1998:405)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“El yo-poeta narrador de La Vorágine</span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"> de Elvira Aguirre<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">y <i style="">El género deconstruido: como releer el canon a partir de La <o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Vorágine</span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">de Doris Summer”<span style=""> </span><span style=""> </span><span style=""> </span><span style=""> </span>(Sainz, 1998,: 264)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“y como para el viernes continuarían con la resurrección de <i style="">La <o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>vorágine </span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">encomendó el desarrollo de otros artículos<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">La vorágine: autobiografía de un intelectual, </span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">de Randolph D.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Pope<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">y <i style="">Naturaleza y antropomorfismo en La vorágine, </i>de William<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Bull “<span style=""> </span><span style=""> </span><span style=""> </span><span style=""> </span><span style=""> </span>(Sainz, 1998: 273)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Algunos ejemplos de la Cita Oculta: (CO)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Obsesivos días circulares<span style=""> </span><span style=""> </span>(</span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Sainz, 1998: 36)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">de los distintos daños que podían causar, por ejemplo, los<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><i style="">Fantasmas<o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Fantasmas aztecas<o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(</span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">Sainz, 1998: 115)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span></span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">también le regaló al profesor rumano una copia de <i style="">Con tinta<o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>sangre del corazón </span></i><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">y le prestó el libro en italiano sobre su<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><i style="">Animal de dos espaldas<o:p></o:p></i></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Sainz, 1998:183)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">La veridicción de la cita sucede invistiendo el enunciado mediante las llamadas <span style="">modalidades epistémicos, que Calabrese retoma de J. Algirdas y Joseph Greimas (1979). </span>Veamos la estructura que muestra su articulación:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><i style="">Cita</i><span style=""> </span>Verdadero<o:p></o:p></span></p> <table class="MsoNormalTable" style="border: medium none ; margin-left: 63.5pt; border-collapse: collapse;" border="1" cellpadding="0" cellspacing="0"> <tbody><tr style="height: 78.3pt;"> <td style="border: 1pt solid windowtext; padding: 0cm 3.5pt; width: 270.95pt; height: 78.3pt;" valign="top" width="361"> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Ser<span style=""> </span>aparecer<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><span style=""> </span></span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">no aparecer<span style=""> </span>No ser<o:p></o:p></span></p> </td> </tr> </tbody></table> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><span style=""> </span></span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Falso<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">La cita se delimita en la parte alta del cuadro o al máximo en la parte izquierda. Una cita «normal» no será por definición ni falsa ni engañosa. Sin embargo, hay que observar, que el lenguaje prevé esta posibilidad. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Volvamos ahora a lo <span style=""> </span>que Calabrese (p. 192) ha denominado «cita</span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"> </span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">neobarroca» <span style=""> </span>en el caso examinado por el mismo: la introducción del libro de Eco. Se recordará que ésta finge el hallazgo de un libro «de cierto abad Vallet», a su vez traducido de una edición latina del siglo XVII de J. Mabillon, que sería el copista del manuscrito de Adso de Melk. Ésta finge, por otra parte, la pérdida del libro, hasta el punto que quedaría sólo la traducción al italiano del autor, escrita en cuadernos de la Papeterie Gibert. Después de una escrupulosa búsqueda no se encuentran ni otras copias del libro de Vallet, ni la edición de Mabillon, que contiene también el manuscrito. Además, un libro entrelazado de Milo Temesvar contiene citas de Adso atribuidas, sin embargo, al padre Kircher, el conocido y fantasioso jesuita del siglo XVII. En fin, respecto al estilo a adoptar para la publicación, el autor declara la absoluta incertidumbre respecto a la autenticidad de la fuente, que aparece completamente contaminada de readaptaciones, de la cultura de Adso, de las manipulaciones sobre las fuentes eventualmente efectuadas por los precedentes transcriptores y traductores. En otras palabras: aquí tenemos una de las claves más poderosas (y extrañamente menos analizadas por la crítica) de la novela «de la rosa». Para Omar Calabrese (p. 192) esta clave es la duda sobre la autenticidad o la falsificación de la verdad. La obra del escritor es, de hecho, «escribir por puro amor a la escritura», «simple gusto fabulatorio», que suspende -en la duda-<span style=""> </span>toda distinción entre lo verdadero y lo falso. «En conclusión, estoy lleno de dudas», termina afirmando Eco y sólo poco antes había avanzado la hipótesis (naturalmente bien sostenida por citas no explicitadas): «hay momentos mágicos... en los que se dan visiones de personas conocidas en el pasado... se dan también visiones de libros todavía no escritos» (Eco, 1981:12) La cita de Eco es efectivamente una cita siempre ambigua. Construye efectos de verdad, pero niega su control o construye efectos de falsificación, pero induce a verificarlos como falsos o, en fin, cita verdaderamente, pero eliminando las huellas de lo citado. Todo se hace fuertemente indecidible. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin: 5pt 0cm 5pt 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Un ejemplo de como Gustavo Sainz hace que el texto de <i style="">La novela virtual</i> se vuelva confuso y la verificación de la verdad o la falsedad no pueda comprobarse, se muestra en esta entrevista, realizada </span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">por <a name="OLE_LINK2">César Güemes en el periódico La Jornada en la sección cultural del lunes 29 </a>de<span style=""> </span>marzo de 1999 a Gustavo Sainz, días antes de la presentación de <i>La novela virtual</i> <span style=""> </span>en el Palacio de Minería en la ciudad de México. Hemos obviado las preguntas del entrevistador, considerando que las respuestas del autor son suficientes para la explicación de cuál podría ser el proceso de su escritura y si existen algunos antecedentes o no de por qué <i style="">La novela virtual</i> se puede considerar un relato autobiográfico: <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“Se lo oí a Otalola y después a muchos otros españoles: todo lo que no es autobiográfico es plagio. Así que el libro es autobiográfico y no. Soy profesor de un <i>college</i> que se parece mucho al de la historia y recibo correos electrónicos muy similares a los que aquí propongo. Pero a diferencia del personaje, no soy viudo, no tengo hijas, no bebo cerveza, no me gustan las películas que a él le gustan, leo más libros que él y hablo idiomas que él no posee. Es cierto que en la trama hay muchas teorías propias de lo que debe ser una narración y numerosas citas que uso en mi vida cotidiana, pero a la vez hay una distancia. Parto de la idea de que hacer autobiografía es imposible. En todo caso sería un ensayo sobre la posibilidad de un <i>yo</i> ficticio con base en mi experiencia.” <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"> “Es un problema técnico. Para ver si era posible repetir 52 veces que el personaje duerme, se levanta, se baña, va clase, dice buenos días, lee el periódico y todo eso, es que me propuse hacer este trabajo. Finalmente es la historia de un verano. Al <i>college</i> donde imparto clase en verano he ido 19 años consecutivos. ¿Hubo un verano como el que cuento? A lo mejor no. Hay una mezcla de todos los 19 o de algunos, de modo que se hace ficción y lo autobiográfico se erosiona. Por ejemplo, en la novela el protagonista va a una conferencia de un intelectual español que se apellida García Lorenzo, sobre los teatros en la España medieval, y luego los dos hablan del tema. Esa es una conversación que realmente tuve. Pero hay muchas otras que nunca existieron. Así que aunque deliberadamente quisiera hacer 52 días tal como sucedieron, no lo lograría. Los teóricos de la autobiografía dicen que para escribir una obra de ese tipo tiene que haber un compromiso inicial: efectivamente el resultado será autorreferencial y se va a revelar un secreto. En mi caso no tengo secretos, no se me ocurre ninguno, y así no puedo hacer una autobiografía como es debido. “<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Esta entrevista confirma lo que según Omar Calabrese (p. 194) es una importantísima dimensión de la cita,<span style=""> </span>es la de ser un instrumento para una reescritura del pasado. Indudablemente, cualquier época reescribe lo suyo, dado que, según Calabrese, siguiendo el pensamiento de <a name="OLE_LINK1">Nikolaus Himmelmann</a>, en su libro <i style="">Utopía del passato,</i> De Donato, Bari, 1981, <span style=""> </span>hablar del pasado significa siempre hacer «utopía del pasado».<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En conclusión, <i style="">La novela virtual</i> confirma la teoría de Calabrese. Al señalar Gustavo Sainz que es imposible escribir una autobiografía que sea verídica, sugiere paradójicamente que todo escrito es autobiográfico y así es como el autor<i style=""> </i>traslada el pasado de 52 días de verano en un <i style="">College</i> al interior de su propia cultura y, por tanto, <span style=""> </span>reformula el conocimiento de esos días, en un sistema del saber en el que todo conocimiento convive al mismo tiempo con todos los otros. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Calabrese menciona que hay muchas maneras de hacer volver a nosotros el pasado: el historiador que reconstruye, el crítico que interpreta, el divulgador que explica y todos, todas las cosas juntas. Sin embargo, el artista hace algo más: «renueva» el pasado. Lo que significa que no lo reproduce, sino, al contrario, tomando formas y contenidos esparcidos como desde un depósito, lo hace nuevamente ambiguo, denso, opaco, poniendo en relación los aspectos y los significados con la modernidad.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin: 5pt 0cm 5pt 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">“Trato de ser honesto conmigo mismo, y si voy a hacer una novela sobre el tema que sea, no puedo pensar que tomaré el modelo de Pavese o Fielding o Payno para hacer el libro. Lo invisible que quiero hacer visible, cuando por fin me decido a escribirlo, adquiere su propia forma, su ritmo, velocidad y disposición tipográfica. No hago que las novelas sean forzosamente de una manera o de otra, no puedo hacer uno de mis libros como una crónica a la manera de Wolfe o de Mensajeser o de Gore Vidal. Prefiero que la obra fluya a través de mí. Y a la vez hay otra cosa: pienso que en el final de siglo hay estéticas nuevas, como las había a fines del XIX. Así como entonces hubo impresionistas, cubistas, surrealistas, ahora existen las estéticas de Kodak, de MTV y lo que llamo el síndrome del pulsador electrónico. Todos hemos vivido la experiencia de cambiar de canales sucesivamente con el control remoto. Bueno, esta nueva novela está escrita bajo esa estética, la del pulsador electrónico.” </span><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Esta renovación es quizá lo que Gustavo Sainz menciona en un párrafo donde se cuestiona cual es el papel de la literatura:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">¿no sería el pinche destino de la literatura tratar de estirar los<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>límites y las fronteras, transgredir, hacer pasar los flujos del<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>deseo y acarrear siempre sus fatigosos fardos moralizantes,<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>cristianos, fascistas, puritanos, familiaristas?<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 3cm; text-align: justify;"><span style="font-size: 10pt; font-family: Arial;" lang="ES-MX">...<span style=""> </span>(Ibidem: 408)<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: center; text-indent: 1cm; line-height: 200%;" align="center"><b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: center; text-indent: 1cm; line-height: 200%;" align="center"><b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: center; text-indent: 1cm; line-height: 200%;" align="center"><b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: center; text-indent: 1cm; line-height: 200%;" align="center"><b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: center; text-indent: 1cm; line-height: 200%;" align="center"><b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: center; text-indent: 1cm; line-height: 200%;" align="center"><b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: center; text-indent: 1cm; line-height: 200%;" align="center"><b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: center; text-indent: 1cm; line-height: 200%;" align="center"><b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: center; text-indent: 1cm; line-height: 200%;" align="center"><b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: center; text-indent: 1cm; line-height: 200%;" align="center"><b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: center; text-indent: 1cm; line-height: 200%;" align="center"><b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: center; text-indent: 1cm; line-height: 200%;" align="center"><b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: center; text-indent: 1cm; line-height: 200%;" align="center"><b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: center; text-indent: 1cm; line-height: 200%;" align="center"><b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: center; text-indent: 1cm; line-height: 200%;" align="center"><b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: center; text-indent: 1cm; line-height: 200%;" align="center"><b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">C<span style=""> </span>O<span style=""> </span>N<span style=""> </span>C<span style=""> </span>L<span style=""> </span>U<span style=""> </span>S<span style=""> </span>I<span style=""> </span>O<span style=""> </span>N<span style=""> </span>E<span style=""> </span>S<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: center; text-indent: 1cm; line-height: 200%;" align="center"><b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Los resultados de nuestra investigación de <i style="">La novela virtual</i> de Gustavo Sainz nos llevan a las siguientes conclusiones. La primera, como el mismo autor ha manifestado y tomando en consideración los elementos literarios que según Alfredo Pavón caracterizan a la literatura de la Onda; entre otros: el uso de anglicismos y el uso de dialectos, además de un lenguaje irreverente y monosilábico, etc. Podemos decir, que la narrativa de Gustavo Sainz no reúne esos elementos literarios. En lo que estamos de acuerdo siguiendo a </span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">John S. Brushwood es que la novela <i style="">Gazapo</i> es la única novela de la Onda y que todas las demás novelas de Sainz son experimentos literarios más de acordes a con la literatura llamada posmoderna.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Algunos elementos que se pueden considerar posmodernos, que están presentes en <i style="">La novela virtual </i>es la mezcla de todos los géneros, la relación entre “alta cultura y cultura popular” como afirma Alfredo Pavón. Una característica importante y en donde los semióticos coinciden: el lenguaje en este tipo de texto, es el personaje principal, es el tema mismo de la novela.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Las características del posmodernismo que se han cumplido en el texto de la novela estudiada, entre otras, estamos de acuerdo con Jean </span><span style="font-family: Arial;">Francois Lyotard, al mencionar que la obra posmoderna no es necesariamente una obra bella, sino mas bien una obra que trata de ser una<span style=""> </span>presentación de algo que en definitiva es impresentable. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;">Podemos concluir junto con Williams y Rodríguez, que la aportación que Gustavo Sainz hace a la literatura es la creación del lector implícito a través de la multiplicidad de la recepción por parte del lector; misma que se da en la interacción del lector ficticio, el lector de ficción y el lector implícito. Esta interacción es la base de la tensión percibida por el lector real que experimenta a los tres en la totalidad de la obra. </span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Este recurso se comprueba, por ejemplo, cuando después de que el narrador personaje expresa lo acontecido en torno a una conversación con la joven del “ombligo anillado” en una reiteración posterior la función narradora se dirige a un lector implícito aclarándole: <i style="">no se enojen con ella: sean tolerantes</i>.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;">En la novela de Sainz, la situación narrativa es ambigua y esta inestabilidad potencia la variedad de recepción por parte del lector. En el primer nivel de lectura de la novela, la observación básica de la anécdota, convierte el tema de la novela en una lectura de sí misma y alude a ciertos intereses temáticos posmodernos que son espejo del lector implícito.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;">Estos intereses temáticos se manifiestan en <i style="">La novela virtual</i>, entre otros: el interés por el lenguaje,<span style=""> </span>el amor, la vejez, la enseñanza universitaria, la muerte, etc.<span style=""> </span>Estamos de acuerdo con </span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Barthes cuando menciona <span style=""> </span>en <i style="">S/Z,</i> que la ruptura temática es un <span style=""> </span>recurso mediante el cual la obra literaria deja de ser un objeto estable, para ofrecerse como una significación semiabierta, dando así al lector la oportunidad de participar con su lectura en la construcción misma del relato.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Por otra parte, en la obra de Sainz identificamos una “realidad” creada en el relato y no meramente representada como reflejo de lo que pudiera existir en un ámbito externo. Esta característica es lo que Hal Foster menciona como la muerte del hombre, es decir, la narrativa se deshumaniza y así el sujeto deja de ser el centro de la representación y de la historia.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Atendiendo a la fragmentación del tiempo según Bergson, <i style="">La novela virtual</i> se detiene en los más mínimos detalles de la vida cotidiana, dándoles la relevancia que en otros relatos se da sólo a los “grandes acontecimientos”.. Por lo tanto, en este texto, el énfasis esta dado en los detalles de la cotidianeidad y en lo efímero de la existencia humana, esto es lo que Jurgen Habermas define como la “nueva conciencia del tiempo” .<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En este mismo sentido, estamos de acuerdo con Paul Ricoeur que distingue en la narrativa contemporánea, un juego con el tiempo de la ficción que se manifiesta en las técnicas narrativas fragmentadas que a su vez provocan una fragmentación de la propia experiencia del tiempo. En <i style="">La novela virtual </i>el tiempo de la narración de los 52 días en el College es abstraído en casi 500 páginas de narración continua en donde el parámetro mismo de la temporalidad es la escisión del tiempo en días vividos por el personaje del escritor-profesor.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 21.2pt; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Otra característica posmoderna que se hace presente en <i style="">La novela virtual</i> <span style=""> </span>es que el texto no esta constituido como una fábula sino como una ficción, ya que la trama no reconstruye una secuencia de acontecimientos sino que establece las relaciones a través de su propio discurso y como sostiene el mismo Foucault, el lenguaje es neutro, pues el personaje habla casi “completamente solo y sin lugar, en un murmullo ininterrumpido”,. Este personaje en su monólogo introduce “hablas ajenas que llegan desde el exterior”, de modo que éste es un discurso<span style=""> </span>“posible de leer, según su arquitectura propia”.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 21.2pt; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Una conclusión importe de nuestro trabajo de investigación en relación a los elementos literarios que se pueden considerar posmodernos en <i style="">La novela virtual</i> y en casi toda la narrativa contemporánea, es el hecho de que la intertextualidad es un factor imprescindible <span style=""> </span>en la creación literaria. Varios autores importantes entre ellos Bajtin y Kristeva que son los iniciadores de este tipo de estudios y creadores además del concepto de intersubjetividad en el caso de Bajtin<span style=""> </span>e intertextualidad en Julia Kristeva.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 21.2pt; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;" lang="ES-MX">Para Bajtín, la intertextualidad se relaciona con la polifonía, el ‘dialogismo’ y el modelo ‘carnavalesco’ en la estructura de la novela, sin embargo, en la novela que nos atañe, es el plurilinguismo el que predomina en la introducción de distintos géneros intercalados en todo el texto. Géneros que van desde la inclusión de citas políticas, filosóficas, culturales, en su forma teatral o cinematográfica y que por ellos mismos conocimos los intereses temáticos del personaje escritor..<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;">Estamos de acuerdo con Kristeva que menciona que es el azar del sin-sentido el que produce este <i style="">nuevo</i> sentido. <span style=""> </span>Estas operaciones al azar, que la autora localiza en<span style=""> </span>las obras <i style="">Igitur </i>y <i style="">Una tirada de dados </i>de Mallarmé, nosotros las encontramos en <i style="">La novela virtual </i>de Gustavo Sainz, en la cual el proceso mismo de la escritura es el drama que se escenifica en el texto mismo.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;">Por otra parte en <i>La novela virtual</i>, pudimos localizar las cinco relaciones transtextuales que menciona Genette, en la primera, la intertextualidad es evidente en la estructura misma de la novela, estructura hecha casi totalmente de citas y alusiones directas o no de otras obras literarias. La segunda, o sea, la paratextualidad, es también innegable en el subtítulo mismo de la novela: <i>La novela virtual (atrás, arriba, adelante, debajo y entre)</i> que hace referencia a una línea del poema </span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">llamado “Elegy XX”<span style=""> </span>“ To his mistress going to bed” </span><span style="font-family: Arial; color: black;">de John Donne</span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">, poeta inglés del siglo XVII: <i style="">Licence my roving hands, and let them go Before, behind, between, above, below.O, my America. my Newfoundland</i>. </span><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span></span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Este paratexto funciona como metáfora de acercamiento al texto de <i style="">La novela virtual</i> al cuestionar cualquier lectura que se haga de tipo lineal.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial; color: black;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;">Otros</span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"> conceptos importantes que aplicamos al análisis de <i style="">La novela virtual </i>fueron la silepsis intertextual, la frase matricial, el interpretante y la personificación alegórica de Riffaterre. Cada uno de ellos, los pudimos identificar en el texto y consideramos que siendo una característica importante la intertextualidad, confirma una vez mas, que el texto analizado, se puede definir como un texto literario hecho con las presuposiciones de otros textos, que obligan al lector a una interpretación en función de otros textos que pudieran parecer incompatibles. En <i style="">La novela virtual</i>, definimos<span style=""> </span>la frase matricial como: <i style="">el deseo de la escritura o la escritura del deseo</i>. Los modelos latentes que conforman y expanden el texto se localizan en las citas de escritores, poetas y filósofos que mencionan el asunto de la escritura como una tarea ingrata, estéril y hasta inútil y sin embargo gozosa llena de deseo. Estos modelos latentes son los que conforman el intertexto a través de la invariante que podríamos denominar <i style="">escritura imposible</i><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En <i style="">La novela virtual</i>, que desde el título mismo nos dice cuál es el Interpretante, el personaje va recreando la creación de la escritura por la escritura misma: lo que piensa de la escritura, los motivos de la escritura, la estructura de la misma novela que escribe y describe al mismo tiempo. Es una manera posmoderna o neobarroca,<span style=""> </span>de la creación literaria, en ella los personajes son mínimos, el diálogo casi inexistente y lo que predomina es el monólogo interior del personaje-narrador, además de una comunicación virtual entre este personaje y una joven universitaria, entre el narrador y el lector implícito de esta narración fragmentada.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Llegamos a la conclusión que la personificación alegórica de estos modelos latentes que conforman el intertexto, <span style=""> </span>se delimitan en el concepto del erotismo: <i style="">el amor a la mujer como sinónimo del amor a la escritura</i>. Esta concepción del amor es de alguna manera una parodia del amor, ya que la diferencia de edades entre el viejo escritor-profesor y la joven universitaria nos hace suponer que la relación amorosa con la joven o con la escritura, es conflictiva, imposible, y, como el personaje mismo lo dice, es virtual.<o:p></o:p></span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 14.2pt; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span lang="ES-MX">Los elementos del neobarroco que usamos como una metodología a seguir en este análisis literario fueron tomados de Omar Calabrese, en su libro <i style="">La era neobarroca</i><span style=""> </span>menciona que el arte posmoderno mantiene esa ambigüedad característica del período barroco y considera que el arte literario (la novela) sigue conservando las mismas características que Bajtin ha considerado propias de la novela barroca, es decir, que en su interior se reúnen los diferentes géneros literarios; además de ser una enciclopedia de los múltiples conocimientos (filosóficos, históricos, políticos, etc.)</span></p> <p class="Cita" style="margin-left: 14.2pt; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Hemos señalado que el valor estético de <i style="">La novela virtual</i> es el exceso de citas, que funcionan como la estructura formal de la novela misma y que se presentan en español, francés, latín, etc. Estas citas conforman la fragmentariedad característica de lo que Gustavo Sainz considera novela posmoderna. Rompe totalmente la linealidad del texto y busca la atención constante del lector dividiendo la lectura en varios idiomas:</span><span style="font-size: 10pt; line-height: 200%; font-family: "Courier New";" lang="ES-MX"> <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En Gustavo Sainz encontramos lo que Calabrese menciona que es distintivo en la obra de Eco, en su novela <i style="">El nombre de la rosa.</i> Nosotros encontramos en <i style="">La novela virtual</i> <span style=""> </span>que frente a una continuidad aparente, Sainz lanza continuamente desafíos de diferente tipo al lector, dado que el texto está”entretejido” por huellas de otros textos que conducen a la multiplicidad de las fuentes que el lector reconocerá o no y podrá ser engañado o no dado que a menudo las citas pueden ser falsas.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Como ejemplo de fractalidad y su carácter casual, es el orden de cada capítulo de <i style="">la novela virtual</i>. Este orden es dado primero por el número del día del mes en que se efectúan los cursos de verano y, además, las actividades cotidianas del personaje-escritor que permiten fijar un cierto orden en la narrativa. Hallamos que el carácter gradual se puede encontrar en <i style="">La novela virtual</i>, en la manera como un día representa a todos los días narrados por el personaje-escritor: levantarse, leer el correo, dar clases, asistir a conferencias, ver películas, escribir, etc. Como ejemplo de la irregularidad poligonal “monstruosa” de <i style="">La novela virtual</i><span style=""> </span>ésta se manifiesta en los variados temas que el personaje-escritor narra en la misma página y a veces en el mismo párrafo.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">En el análisis de <i style="">La novela virtual, </i>pudimos observar que la teoría de la interpretación tal como la concibe Calabrese, se cumple en este texto. Las características que él considera distintivas de las obras neobarrocas, la de desafiar las leyes de la representación, proponiéndose representar lo irrepresentable, decir lo indecible, mostrar lo no visible, etc. Gustavo Sainz busca representar lo irrepresentable, en el uso lingüístico de las parónimas, sinónimas, onomatopeyas y las jitanjáforas; además y de manera grafica en el uso de las cursivas, en la repetición de palabras en negritas, los paréntesis y el uso de los dos puntos al inicio de un renglón y antes de la frase. Así es como construye un efecto estético diferente por medio del mismo lenguaje y además, por medio de <span style=""> </span>la estructura tipográfica de la misma novela. Estamos de acuerdo con Calabrese que, semejantes prácticas derivan sin duda de un substrato filosófico, pero al mismo tiempo producen un gusto estético diferente que es realizado mediante un uso artificial del lenguaje.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Por ultimo llegamos a la conclusión de que la intertextualidad y la cita neobarroca, según Calabrese, tienen muchas semejanzas entre sí, ya que en el análisis de <i style="">La novela virtual,</i> pudimos comprobar que los ejemplos citados podían aplicarse a tal o cual concepto de los autores aquí examinados.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Calabrese menciona que la cita es un modo tradicional de construir un texto, y que existe en cada época y estilo y que la cantidad de citas no es un buen criterio discriminatorio. Explica que en toda época clásica, por ejemplo, se abunda en citas dado que se basa en principios de autoridad. Lo más importante es saber <span style="">cuál es el tipo y la naturaleza de la cita actual. </span>En efecto, ésta resulta un elemento relevante, sólo y únicamente si difiere en algún detalle de la cita del pasado. En la novela de Sainz, la cita es ya de por si la estructura misma del texto, sin embargo, estamos de acuerdo con Calabrese que antes de su <i style="">verdad</i> la cita es un<i style=""> efecto</i> del texto narrativo y lo demuestra de una manera simple, diciendo que nos citamos cuando decimos una frase bonita, una frase impropia o de sentido ambiguo. Y lo mas importante nos citamos para una futura memoria. Esto ultimo es lo que según él, asume una gran importancia, ya que cuando faltan las reglas textuales de la cita normal y<span style=""> </span>se da una cita que se oculta, el solo hecho de ocultarla le da una relevancia importante dentro del mismo texto.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Los ejemplos que examinamos en <i style="">La novela virtual </i>son los dos tipos de citas que el autor denomina como propiamente “neobarrocas”<span style=""> </span>la cita neobarroca en donde se pone de relieve el enunciado citado por medio de la inserción de referencias bibliográficas y la cita que de alguna manera se hace relevante por el solo hecho de ser una cita oculta.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Llegamos a la conclusión que las citas ocultas en <i style="">La novela virtual</i> que se pueden evidenciar, son los nombres de los libros que el autor ha escrito realmente y que aparecen en el texto junto a nombres de libros que supuestamente el personaje escritor ha escrito.<span style=""> </span>Esto provoca que el lector que no conozca bien la obra de Gustavo Sainz no pueda identificar los libros que realmente han sido escritos por el autor, de los libros que según el personaje escritor-profesor ha escrito.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">A modo de conclusión general, podemos considerar que los rasgos más característicos de la narrativa posmoderna son, entre otros:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.55pt; text-align: justify; text-indent: -18pt; line-height: 200%;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style="">1.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">El lenguaje es el personaje principal, es el tema mismo de la narrativa posmoderna<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.55pt; text-align: justify; text-indent: -18pt; line-height: 200%;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style="">2.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">La estética en el sentido de belleza no es importante, lo que realmente importa es la presentación de algo que en definitiva puede ser impresentable.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.55pt; text-align: justify; text-indent: -18pt; line-height: 200%;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style="">3.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">La creación de un lector implícito, a través de las multiplicidad de los recursos narrativos usados en la novela posmoderna.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.55pt; text-align: justify; text-indent: -18pt; line-height: 200%;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style="">4.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">La ruptura temática en el texto posmoderno dando la oportunidad al lector de construir él mismo el relato.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.55pt; text-align: justify; text-indent: -18pt; line-height: 200%;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style="">5.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">La realidad es “creada” en el relato y no meramente representada. La narrativa posmoderna se deshumaniza y el sujeto deja de ser el centro de la representación y de la historia.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.55pt; text-align: justify; text-indent: -18pt; line-height: 200%;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style="">6.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">El énfasis esta dado en la narración de los mínimos detalles de la vida cotidiana y en lo efímero de la existencia humana.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.55pt; text-align: justify; text-indent: -18pt; line-height: 200%;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style="">7.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">El texto posmoderno no esta constituido como una fábula, sino como una ficción. El lenguaje es neutro.<span style="color: black;"> el personaje en su monólogo introduce “hablas ajenas”, de modo que es un discurso<span style=""> </span>posible de leer, según su construcción propia</span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.55pt; text-align: justify; text-indent: -18pt; line-height: 200%;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style="">8.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">La intertextualidad es un fenómeno común en la narrativa posmoderna, que se relaciona, entre otros conceptos con el plurilinguismo, es decir, la introducción de distintos géneros intercalados en el mismo texto narrativo.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.55pt; text-align: justify; text-indent: -18pt; line-height: 200%;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style="">9.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">El drama es el proceso mismo de la escritura que se escenifica en el texto mismo.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.55pt; text-align: justify; text-indent: -18pt; line-height: 200%;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style="">10.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">El texto literario posmoderno esta hecho con las presuposiciones de otros textos, que obligan al lector a reinterpretar lo leído desde otra perspectiva literaria.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.55pt; text-align: justify; text-indent: -18pt; line-height: 200%;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style="">11.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>El enciclopedismo de la novela posmoderna es similar al enciclopedismo de la época barroca.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.55pt; text-align: justify; text-indent: -18pt; line-height: 200%;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style="">12.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>La fragmentariedad del texto posmoderno hecho a base de citas muestran su valor estético.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.55pt; text-align: justify; text-indent: -18pt; line-height: 200%;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style="">13.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>La multiplicidad de las fuentes permite engañar o no al lector que no puede reconocer si la cita es falsa o no.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.55pt; text-align: justify; text-indent: -18pt; line-height: 200%;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style="">14.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>La estructura tipográfica de la novela posmoderna permite representar lo irrepresentable, decir lo indecible y mostrar lo invisible.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 78.55pt; text-align: justify; text-indent: -18pt; line-height: 200%;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style="">15.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal;"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>La cita oculta es el <i style="">efecto </i>del texto posmoderno, su relevancia dentro del texto mismo.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Por todo lo anterior, podemos concluir siguiendo a Omar Calabrese, que estamos presenciando una fractura en la sociedad que es algo paradójica, por una parte, la «nueva ciencia» y el esteticismo de los productos culturales nos muestran todas las facetas de la complejidad. En cambio, las ciencias humanas precisamente se muestran pobres y atrasadas en la interpretación de los fenómenos complejos. Por un lado, la «nueva ciencia» y la estética se muestran completamente influidas por los problemas de la <span style="">transformación </span>y de la <span style="">duración </span>de las cosas, con el corolario de ocuparse de la naturaleza del cambio y de revalorizar su origen <span style="">conflictual. </span>Por otro, las ciencias humanas no advierten en absoluto la cuestión o, advirtiéndola, dan respuestas superadas, como las que se remontan al viejo idealismo, al viejo irracionalismo, al viejo rechazo de modelos rigurosos, <span style=""><span style=""> </span></span>lo que no significa <span style="">únicos </span>o <span style="">unificados. </span>Dicho de otra manera: con pocas excepciones, las ciencias de la cultura se han quedado ancladas en una <span style="">visión euclidiana</span> de la cultura misma En cambio, paralelamente, está cobrando auge la geometría no euclidiana del saber. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Calabrese (p. 187) se pregunta si es posible indicar al menos un carácter que unifique las producciones intelectuales (científicas y estéticas) que hemos dicho que están a la cabeza de la complejidad, de la mutación, de la inestabilidad. Llega a la conclusión que es una sola: la búsqueda de una diferente conformación del <span style="">espacio cultural.<span style=""> </span><o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 1cm;" align="center"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 1cm;" align="center"><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">B<span style=""> </span>i<span style=""> </span>b<span style=""> </span>l<span style=""> </span>i<span style=""> </span>o<span style=""> </span>g<span style=""> </span>r<span style=""> </span>a<span style=""> </span>f<span style=""> </span>í<span style=""> </span>a<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 1cm;" align="center"><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 1cm;" align="center"><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 1cm;" align="center"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Amorós, Andrés, 1994, <i style="">Introducción a la novela contemporánea</i>, <span style=""> </span><span style=""> </span>Editorial Cátedra, 3ª. Edición, revisada y aumentada, <span style=""> </span>Madrid.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Anderson, Perry, 2000, <i style="">Los orígenes de la posmodernidad, </i>Editorial <span style=""> </span><span style=""> </span>Anagrama, Barcelona.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Bajtin, Mijail, 1989, <i style="">Teoría y estética de la novela, </i>(Trad. Helena S. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><span style=""> </span>Kriukova y Vicente Cazcarra), Editorial Taurus, Alfaguara, <span style=""> </span><span style=""> </span>Madrid.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;">Barthes, Roland 1980, <i style="">S/Z</i>, Trad.Nicolás Rosa, Editorial Siglo XXI, <span style=""> </span><span style=""> </span><span style=""> </span>México.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Blanco, José Joaquín, <i style="">Crónica de la literatura reciente en México (1950-<span style=""> </span><span style=""> </span>1980)</i>, Editorial INAH, México.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Beristáin, Helena, 2000, <i style="">Diccionario de retórica y poética, </i>Editorial Porrua, <span style=""> </span>8ª. Edición, México.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Bradu, Fabianne: <i style="">Le Nouvel Art Narratif dans le Roman Mexicain <span style=""> </span><span style=""> </span>Contemporain:</i> <i style="">Gustavo Sainz, Salvador Elizondo, <span style=""> </span>Fernando del Paso</i>. </span><span style="font-family: Arial;" lang="FR">Université de Paris, Sorbonne, U. E. R. <span style=""> </span>Etudes Iberiques et Latino-américains, Paris, France, 1978.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="FR"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Búrdalo Beatriz, 2000, <i style="">Amor y sexo en Internet, </i>Editorial Biblioteca Nueva, <span style=""> </span><span style=""> </span>Madrid.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Brushwood, J. S., 1973, <i style="">México en su novela. Una nación en busca de su <span style=""> </span><span style=""> </span>identidad, </i>(Trad. Francisco González Aramburu), Ed. FCE, <span style=""> </span>México.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Calabrese, Omar, <a name="OLE_LINK7">1987, <i style="">La era neobarroca</i></a><i style="">, </i>Editorial Cátedra, (traducido al <span style=""> </span><span style=""> </span>español por Anna Giordano), 3ª. Edición, Madrid.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Carballo, Emmanuel, 1986, <i style="">Protagonistas de la literatura mexicana, <span style=""> </span><span style=""> </span></i>Editorial Consejo Nacional de Fomento Educativo, SEP, <span style=""> </span>México.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Chiampi, Irlemar, 2000, <i style="">Barroco y modernidad</i>, Editorial Fondo de Cultura <span style=""> </span><span style=""> </span>Económica, México.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Donne, John, 1896, <i style="">Poems of John Donne, </i>vol. <st1:place st="on">I.</st1:place> E. K. Chambers, Ed.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><span style=""> </span><span style=""> </span></span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Lawrence & Bullen, London, pp. 148-150<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;">Eagleton, Terry, 2002, <i style="">Una introducción a la teoría literaria,</i> (Trad. José <span style=""> </span><span style=""> </span>Esteban Calderón) 2ª. Edición en español, Ed. Fondo de <span style=""> </span>cultura económica, México.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Eco, Humberto, 1996, <i style="">Seis paseos por los bosques narrativos, </i>Editorial <span style=""> </span><span style=""> </span>Lumen, (traducción de Helena Lozano Miralles) Barcelona.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Fell, Claude, 1976, <i style="">Estudios de literatura hispanoamericana <span style=""> </span><span style=""> </span>contemporánea, </i>Editorial SepSetentas 268, (traducción de <span style=""> </span>Luis Enrique Delano Diaz), México.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;">Fernández, Salvador C., 1999, <i style="">Gustavo Sainz. </i></span><i style=""><span style="font-family: Arial;" lang="EN-GB">Postmodernism in the <o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-family: Arial;" lang="EN-GB"><span style=""> </span>Mexican Novel.</span></i><span style="font-family: Arial;" lang="EN-GB"> </span><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Peter Lang. Studies in Literary Criticism and <span style=""> </span><span style=""> </span>Theory, <st1:place st="on"><st1:state st="on">New York</st1:State></st1:place>.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-family: Arial;" lang="EN-GB"><span style=""> </span><span style=""> </span></span></i><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Foster, Hal, 1998, “Polémicas<i style=""> </i>(post)modernas”, en Josep Pico, <span style=""> </span><span style=""> </span>(Compilador), <i style="">Modernidad y posmodernidad,</i> Trad. José <span style=""> </span>Luis Zalabardo García-Muro<i style="">,</i> 3ª edición,<i style=""> </i>Editorial Alianza, <span style=""> </span>México, pp. 249-262.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Foucault, Michel, 1996, <i style="">De lenguaje y literatura, </i>8ª. trad. Isidro Herrera <span style=""> </span><span style=""> </span>Baquero) Col. Pensamiento contemporáneo no. 42,Ed., <span style=""> </span>Paidos, Barcelona.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Gadamer, Hans-Georg, 1998, <i style="">Arte y verdad de la palabra,</i> (Tradss. José <span style=""> </span><span style=""> </span>Francisco Zúñiga García) Ed. Paidos, Barcelona.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">García Saldaña, Parménides, 1974, <i style="">En la ruta de la Onda, 2ª. Edición </i>Ed. <span style=""> </span><span style=""> </span>Diógenes, México.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Genette, Gérard,1997, “La literatura a la segunda potencia”, en Desiderio <span style=""> </span><span style=""> </span>Navarro(editor y traductor),<i style=""> Intertextualité, Francia en el <span style=""> </span>origen de un término y el desarrollo de un concepto, <span style=""> </span></i>Editorial Casa de las Américas, La Habana, pp. 53-62.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Habermas, Jurgen, 1998, “ Modernidad <i style="">versus </i>Postmodernidad” en Josep <span style=""> </span>Pico, (Compilador), <i style="">Modernidad y posmodernidad,</i> Trad. <span style=""> </span>José Luis Zalabardo García-Muro<i style="">,</i> 3ª edición,<i style=""> </i>Editorial <span style=""> </span>Alianza, México, pp. 87-102.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Inojosa, Franklin J., April 2000, “<i style="">Compadre Lobo</i>” de Gustavo Sainz: un <span style=""> </span><span style=""> </span><span style=""> </span>prototipo de la “novela-bolero” hispanoamericana. <span style=""> </span></span><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Submitted to the faculty of the <st1:placetype st="on">University</st1:PlaceType> <st1:placename st="on">Graduate</st1:PlaceName> <st1:placetype st="on">School</st1:PlaceType> in <span style=""> </span>partial fulfillment of the requirements for the degree Doctor <span style=""> </span>of Philosophy, in the Department of Spanish and <span style=""> </span>Portuguese, <st1:placename st="on">Indiana</st1:PlaceName> <st1:placetype st="on">University</st1:PlaceType>, <st1:place st="on"><st1:city st="on">Bloomington</st1:City></st1:place></span><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;">Iser, Wolfang, 1987, <i style="">El acto de leer. Teoría del efecto estético</i>, trad. J.A. <span style=""> </span><span style=""> </span><span style=""> </span>Gimbernat y M. Barbeito, Ed. Taurus Madrid.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Jenny, Laurent,1997, “Semiótica del collage intertextual, o La literatura a <span style=""> </span><span style=""> </span>fuerza de tijeras”, en Desiderio Navarro(editor y traductor),<i style=""> <span style=""> </span>Intertextualité, Francia en el origen de un término y el <span style=""> </span>desarrollo de un concepto, </i>Editorial Casa de las Américas, <span style=""> </span>La Habana, pp. 134-145<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Kristeva, Julia,1997, “Bajtín, la palabra el diálogo y la novela”, en Desiderio <span style=""> </span><span style=""> </span>Navarro(editor y traductor),<i style=""> Intertextualité, Francia en el <span style=""> </span>origen de un término y el desarrollo de un concepto, <span style=""> </span></i>Editorial Casa de las Américas, La Habana, pp. 1-24<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">___________, 1981, <i style="">El texto de la novela, </i>Trad.<span style=""> </span>Jordi Llovet, Editorial <span style=""> </span><span style=""> </span>Lumen, Barcelona.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">___________, 1978, <i style="">Semiótica 1, </i>Trad. José Martín Arancibia, Editorial <span style=""> </span><span style=""> </span><span style=""> </span>Fundamentos, espiral/ensayo No. 25, Madrid.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">___________, 1978, <i style="">Semiótica 2, </i>Trad. José Martín Arancibia, Editorial <span style=""> </span><span style=""> </span>Fundamentos, espiral/ensayo No. 26, Madrid.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Kundera, Milan, 1989, <i style="">El arte de la novela, </i>Editorial Vuelta, (Traducción al <span style=""> </span><span style=""> </span>español por Fernando Valenzuela y Maria Victoria <span style=""> </span>Villaverde), México.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Levy, Pierre, 1999, <i style="">¿Qué es lo virtual?,</i> Editorial Paidos Ibérica, Barcelona.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Lyotard, Jean Francois 1991.<span style=""> </span><i style="">La posmodernidad explicada a los niños.</i><span style=""> </span><span style=""> </span>Trad. Enrique Lynch.<span style=""> </span>Editorial Gedisa, México.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="FR">Melero, Lina, 1979, <i style="">Le theme de la nuit dans le roman de Gustavo Sainz</i> <span style=""> </span><span style=""> </span><span style=""> </span><i style="">Compadre Lobo</i>. Université Paul Valery de Montpellier, <span style=""> </span>UER II, Langues, Litteratures et Civilisations de la <span style=""> </span>Mediterranee, Maitrisi d´enseignement de Langues Vivantes <span style=""> </span>et Etrangeres, France. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="FR"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="FR"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Muir, Edwin, 1984, <i style="">La estructura de la novela, </i>Ed. Colección de cultura <span style=""> </span><span style=""> </span>universitaria, Serie/Ensayo, Universidad Autónoma <span style=""> </span>Metropolitana, México.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Noris, Christopher, 1997, <i style="">Teoría acrítica.<span style=""> </span>Posmodernismo, intelectuales y</i> <span style=""> </span><span style=""> </span><i style="">la Guerra del Golfo</i>, Trad.<span style=""> </span>Manuel Talens, Editorial Cátedra, <span style=""> </span>Madrid.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Ortega, Julio, 1997, “Novela y fin de siglo en América Latina” en Yvette <span style=""> </span><span style=""> </span>Jiménez de Báez editora, <i style="">Varia lingüística y literaria. 50 <span style=""> </span>años del Cell. Tomo III: Literatura: siglos XIX y XX, </i>Ed. El <span style=""> </span>Colegio de México, México, pp. 545-569.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Pavón, Alfredo, 1991, (Edición, prólogo y notas de). <i style="">Cuento de nunca <span style=""> </span><span style=""> </span><span style=""> </span>acabar (La ficción en México)</i>. Primera edición.. Universidad <span style=""> </span>Autónoma de Tlaxcala/Universidad Autónoma de Puebla. <span style=""> </span>Serie Destino arbitrario, No. 6.. México, D. F</span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Pico, Josep, 1998, <i style="">Modernidad y posmodernidad,</i> 3ª edición,<i style=""> </i>Editorial <span style=""> </span><span style=""> </span>Alianza, México.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Podgorzec, Zbiquiew, 1996, “Sobre la polifonía en las novelas de <span style=""> </span><span style=""> </span>Dostoievski”, en Iris M. Zavala (Coord.) </span><i style=""><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Bajtin y sus <span style=""> </span>apócrifos</span></i><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">, Editorial Anthropos, <st1:place st="on"><st1:city st="on">Barcelona</st1:City></st1:place>, pp. 117-127.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Pool Madrigal, Mariana,1980,<i style="">The Image of Limited God in two Mexican <span style=""> </span><span style=""> </span>Novels: Hasta no verte Jesús mío and La Princesa <st1:place st="on"><st1:state st="on">del</st1:State></st1:place> <span style=""> </span>Palacio de Hierro</i>.<span style=""> </span>A thesis submitted in partial fulfillment of <span style=""> </span>the requirements of the degree Master of Arts, Rice <span style=""> </span>University, <st1:place st="on"><st1:city st="on">Houston</st1:City>, <st1:state st="on">Texas</st1:State></st1:place>.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">R</span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">all, Dietrich, (Compilador), 2001, <i style="">En busca <st1:place st="on"><st1:state st="on">del</st1:State></st1:place> texto, teoría de la <span style=""> </span><span style=""> </span>recepción literaria, </i>(traducción Sandra Franco y otros), <span style=""> </span>Editorial UNAM, 1ª. Reimpresión, México.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;">Ramírez, Pilar, 1988, <i style="">La Princesa del Palacio de Hierro. Mujer, Novela y</i> <span style=""> </span><span style=""> </span><i style="">Sociedad.</i> Centro Toluqueño de Escritores, Toluca, México. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Ricoeur, Paul, 1998, <i style="">Tiempo y narración, Tomo II, configuración del tiempo <span style=""> </span>en el relato de ficción, </i>2ª. Edición en español, (Trad. <span style=""> </span>Agustín Meira), Ed. Siglo XXI, México.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Riffaterre, Michael,<i style=""> </i>1997, “La silepsis intertextual”, en Desiderio <span style=""> </span><span style=""> </span>Navarro(editor y traductor),<i style=""> Intertextualité, Francia en el <span style=""> </span>origen de un término y el desarrollo de un concepto, <span style=""> </span></i>Editorial Casa de las Américas, La Habana, pp. 163-169.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><o:p></o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Riffaterre, Michael,<i style=""> </i>1997, “Semiotica intertextual: el Interpretante”, en <span style=""> </span><span style=""> </span>Desiderio Navarro(editor y traductor),<i style=""> Intertextualité, Francia <span style=""> </span>en el origen de un término y el desarrollo de un concepto, <span style=""> </span></i>Editorial Casa de las Américas, La Habana, pp. 146-162<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Ruprecht, Hans-George,1997, “Intertextualidad”, en Desiderio Navarro <span style=""> </span><span style=""> </span>(editor y traductor),<i style=""> Intertextualité, Francia en el origen de <span style=""> </span>un término y el desarrollo de un concepto, </i>Editorial Casa de <span style=""> </span>las Américas, La Habana, pp. 25-35<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><i style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></i></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Sainz, Gustavo, 1998, <i style="">La Novela virtual, </i>Editorial Joaquín Mortiz, México.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Williams L. Raymond y Rodríguez Blanca, 2002, <i style="">La narrativa posmoderna <span style=""> </span>en México, </i>Editorial UV, Xalapa, Veracruz, México.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style=""><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Referencias en Internet:<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify;"><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">www-rohan.sdu.edu/Dep./spanish/dpc/faculty/martinflores.html<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">http://www.jornada.unam.mx/1999/mar99/990329/cultura.html<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; line-height: 150%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 70.8pt; text-indent: 35.4pt;"><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Anexo</span><span lang="ES-MX">:</span></b><span lang="ES-MX"><span style=""> </span></span><b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Referencias de Gustavo Sainz<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 70.8pt; text-indent: 35.4pt;"><b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Gustavo Sainz nace el 13 de julio de 1940 en la ciudad de México. Guionista, ensayista y narrador. Empezó la carrera de derecho, abandonándola poco después para ingresar a la Facultad de Filosofía y Letras, donde hizo estudios de letras españolas.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Gustavo Sainz fue Asesor editorial de las SEP (1970-76), fundó la colección Sep-Setentas y el calendario Ramón López Velarde (1972-77); profesor en la Facultad de Ciencias Políticas y Sociales, UNAM (1972-77) y jefe del Departamento de Ciencias de la Comunicación, UNAM (1975-77), conductor y director de programas de televisión (1975-77), director literario de editorial Grijalbo (1975-81), director del Departamento de Literatura del INBA (1977-81), investigador y profesor de literatura española de la University of New México, Alburquerque, EE.UU. desde 1982.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Becario del Centro Mexicano de Escritores (1962-63), de la Fundación Ford (1968), de la Fundación Guggenheim (1974), de la Fundación Tinker (1981) y del National Endowment for the Arts (1983).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Fue jefe de redacción de Visión, director de Siete, editor de Caso Clínico, director artístico de la Revista de Bellas Artes y fundador de la Semana de Bellas Artes. Ha colaborado en Novedades, Claudia, Caballero, Eclipse, Mañana, Últimas Noticias, El Sol de México, El Universal, Diorama de la Cultura de Excélsior y La Cultura en México, suplemento de Siempre!<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Sus primeros cuentos están recopilados en los Anuarios del Instituto Nacional de Bellas Artes (1959-1962) y en la antología <i style="">El cuento mexicano</i> <i style="">del siglo XX</i> de Emmanuel Carballo. <o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Es autor de las novelas <i style="">Gazapo </i>(1965), una <i style="">Autobiografía</i> (1966), <i style="">Obsesivos días circulares</i> (1969), <i style="">La princesa del Palacio de</i> <i style="">Hierro</i> (1974, Premio Xavier Villaurrutia), <i style="">Compadre Lobo</i> (1977), <i style="">Fantasmas Aztecas (un pre-texto</i>) (1982), <i style="">Paseo en trapecio</i> (1985) y <i style="">Muchacho en llamas</i> (1987), <i style="">A la salud de la serpiente </i>(1991), <i style="">Retablo de inmoderaciones y heresiarcas </i>(1992), <i style="">La muchacha que tenía la culpa de todo </i>(1996), <i style="">Salto de tigre blanco </i>(1996), <i style="">Quiero escribir pero me sale espuma </i>(1997), <i style="">La novela virtual (atrás, arriba, adelante, debajo y entre) </i>(1998), <i style="">Con tinta sangre del corazón </i>(2000), <i style="">A troche y moche </i>(2002).<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><span style=""> </span>Los ensayos: Autorretrato con amigos (1967); los guiones cinematográficos: La sorpresa (1968) y El quelite (1970); y las recopilaciones <i style="">Antología de la poesía</i> <i style="">erótica</i> (1972), en colaboración con Miguel Donoso Pareja, <i style="">Jaula de</i> <i style="">palabras</i> (1980), <i style="">Corazón de palabras</i> (1981), <i style="">Ojalá te mueras y otras</i> <i style="">novelas clandestinas</i> (1982), <i style="">Los mejores cuentos mexicanos</i> (1982) y <i style="">Ritos de iniciación</i>. Una antología de cuentos de la adolescencia (1982), en colaboración con Alessandra Luiselli.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Algunos libros, tesis y disertaciones sobre el trabajo literario de Gustavo Sainz<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 1cm;" align="center"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Morgan, Claire: To what extent does the city, a literary construct, impact on narrative strategy of the self in “Quiero escribir pero me sale espuma”, by Gustavo Sainz. </span><span style="font-family: Arial;">Cambridge, London, Cambridge University Press, 2000. 136 pp<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Inojosa, Franklin J.: “Compadre Lobo” de Gustavo Sainz: un prototipo de la “novela-bolero” hispanoamericana. </span><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Submitted to the faculty of the <st1:placetype st="on">University</st1:PlaceType> <st1:placename st="on">Graduate</st1:PlaceName> <st1:placetype st="on">School</st1:PlaceType> in partial fulfillment of the requirements for the degree Doctor of Philosophy, in the Department of Spanish and Portuguese, <st1:placename st="on">Indiana</st1:PlaceName> <st1:placetype st="on">University</st1:PlaceType>, <st1:place st="on"><st1:city st="on">Bloomington</st1:City></st1:place>, April 2000,<span style=""> </span>212 pp<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Dugan, Shannon Creola: La voz para que no brincaran tan duro el indígena y la modernidad. </span><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Gustavo Sainz y la revolución literaria. Honor Thesis submitted for Spanish Literature. <st1:place st="on"><st1:placename st="on">Cornell</st1:PlaceName> <st1:placetype st="on">University</st1:PlaceType></st1:place>,<span style=""> </span>May 2000. </span><span style="font-family: Arial;">184 pp<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Fernández, Salvador C.: Gustavo Sainz. Postmodernism in the Mexican Novel. </span><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Peter Lang. Studies in Literary Criticism and Theory, <st1:place st="on"><st1:state st="on">New York</st1:State></st1:place>, 1999. </span><span style="font-family: Arial;" lang="DE">160 pp.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="DE"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="DE">Gallauner, Maria: Gustavo Sainz´ erzahltechnik in “La Princesa del Palacio de Hierro” im vergleich mit James Joyces “Ulysses”. Diplomarbeit zur Erlangung des Magistergrades der Philosophie an der Geisteswissenschaftlichen Fakultat der Universitat Wien. </span><span style="font-family: Arial;">Wien, Marz 1998.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Cortés, Arturo: México en la obra de Gustavo Sainz. Arizona University Press, Tempe, 1998. 450 pp<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><span style=""> </span><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Ortiz Partida, Víctor: Los lugares narrativos en la novela “Retablo de inmoderaciones y heresiarcas”, de Gustavo Sainz. Tesis profesional para obtener el título de Licenciado en Letras. Universidad de Guadalajara. Centro Universitario de Ciencias Sociales y Humanidades. División de Estudios Históricos y Humanos. Departamento de Letras. Guadalajara, Jalisco, Junio, 1996.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Williams, Raymond Leslie: The Postmodern Novel in <st1:place st="on">Latin America</st1:place>. </span><span style="font-family: Arial;">Saint Martin Press, New York, 1995, p 43-66<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Aguilar González, Luz Eugenia: Pre-texto crítico sobre el texto Fantasmas Aztecas de Gustavo Sainz. Facultad de Filosofía y Letras. Universidad de Guadalajara, México, 1991.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Scarso, Patrizia: Gustavo Sainz: Un Gazapo que se hace Lobo. Universita degli Studi di Venezia. Facolta di Lingue e Letterature Straniere, Italy, 1988-1989.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Brushwood, John: Narrative Innovation and Political Change in Mexico. New York, Peter Lang, 1989. 160 pp<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Ramírez, Pilar: La Princesa del Palacio de Hierro. Mujer, Novela y Sociedad. Centro Toluqueño de Escritores, Toluca, México, 1988.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Molloy, Carolyn Frances: Gustavo Sainz: The Writer and the Text. A Thesis submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor in Philosophy at the <st1:placetype st="on">University</st1:PlaceType> of <st1:placename st="on">Wisconsin</st1:PlaceName>, <st1:place st="on"><st1:city st="on">Madison</st1:City></st1:place>, 1987<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Muller, Inke: Obsesivos días circulares von Gustavo Sainz. </span><span style="font-family: Arial;" lang="DE">Eine Kommunikationsorientierte Analyse des Bedueutungsaufbaus. University of Hamburg, Germany, 1988.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="DE"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="DE">Le Buil, Nathalie: De la parole a l´écriture dans La Princesa del Palacio de Hierro de Gustavo Sainz. </span><span style="font-family: Arial;" lang="FR">Université de Paris III, Sorbonne Nouvelle, France, 1988.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="FR"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="FR">Bidon Claude: Mythe, Langage et Societé au l´etude de la classe moyenne a travers le roman de Gustavo Sainz La Princesa del Palacio de Hierro.<span style=""> </span>Université Paul Valery de Montpellier, UER II, Langues, Littératures et Civilisations de la Meditarranée, Maitrise dénseignement de Langues Vivantes et Etrangers, France, 1980.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="FR"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="FR">Pool Madrigal, Mariana: The Image of Limited God in two Mexican Novels: Hasta no verte Jesús mío and La Princesa del Palacio de Hierro.<span style=""> </span></span><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">A thesis submitted in partial fulfillment of the requirements of the degree Master of Arts, <st1:placename st="on">Rice</st1:PlaceName> <st1:placetype st="on">University</st1:PlaceType>, <st1:place st="on"><st1:city st="on">Houston</st1:City>, <st1:state st="on">Texas</st1:State></st1:place>, 1980.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="FR">Melero, Lina: Le theme de la nuit dans le roman de Gustavo Sainz Compadre Lobo. Université Paul Valery de Montpellier, UER II, Langues, Litteratures et Civilisations de la Mediterranee, Maitrisi d´enseignement de Langues Vivantes et Etrangeres, France, 1979.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="FR"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="FR">Bradu, Fabianne: Le Nouvel Art Narratif dans le Roman Mexicain Contemporain: Gustavo Sainz, Salvador Elizondo, Fernando del Paso. Université de Paris, Sorbonne, U. E. R. Etudes Iberiques et Latino-américains, Paris, France, 1978.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="FR"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Decker, David: Gustavo Sainz and the recent mexican novel. Submitted to the Department of Spanish and Portuguese and the Faculty of the <st1:placename st="on">Graduate</st1:PlaceName> <st1:placetype st="on">School</st1:PlaceType> of the <st1:placetype st="on">University</st1:PlaceType> of <st1:placename st="on">Kansas</st1:PlaceName> in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor od Philosophy, <st1:place st="on"><st1:city st="on">Lawrence</st1:City>, <st1:state st="on">Kansas</st1:State></st1:place>, 1977.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Farrington Caram, Dorothy: Gustavo Sainz: An Analysis of Obsesivos días circulares. A thesis submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Arts, <st1:placename st="on">Rice</st1:PlaceName> <st1:placetype st="on">University</st1:PlaceType>, <st1:place st="on"><st1:city st="on">Houston</st1:City>, <st1:state st="on">Texas</st1:State></st1:place>, 1974.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 1cm; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><st1:place st="on"><st1:city st="on"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Ferguson</span></st1:City></st1:place><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">, Sharyl Sydney: Uncontrollabre Reality in the Work of Gustavo Sainz. Thesis presented to the Faculty of the Graduate Division of The University of Texas at <st1:place st="on"><st1:city st="on">El Paso</st1:City></st1:place> in partial fulfillment of the requirements for the Degree of Master of Arts, 1972.<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 2cm; text-align: justify; text-indent: 0.05pt;"><b style=""><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Algunas referencias periodísticas sobre los trabajos literarios de Gustavo Sainz</span></b><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">:<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Ochoa Sandy, Gerardo: Gustavo Sainz: La fórmula de la invisibilidad. La Palabra Dicha. México, Consejo Nacional para la Cultura y las Artes, 2000, p 217-238<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Barstone, Willis and Tony Barnstone: Literatures of Asia, Africa and <st1:place st="on">Latin America</st1:place>. Prentice Hall, <st1:place st="on"><st1:state st="on">New Jersey</st1:State></st1:place>, 1999. p1918-1926<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Shaw, Donald L.: Gustavo Sainz. The Post-Boom in Spanish American Fiction. <st1:placetype st="on">State</st1:PlaceType> <st1:placetype st="on">University</st1:PlaceType> of <st1:state st="on">New York</st1:State> Press, <st1:placetype st="on">State</st1:PlaceType> <st1:placetype st="on">University</st1:PlaceType> <st1:placetype st="on">Plaza</st1:PlaceType>, <st1:place st="on"><st1:city st="on">Albany</st1:City>, <st1:state st="on">NY</st1:State></st1:place>, 1999. </span><span style="font-family: Arial;">P139-166<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Gutiérrez Carbajo, Francisco: Las adaptaciones al cine de obras literarias. Obsesivos días circulares de Gustavo Sainz. Literatura y cine. Universidad Nacional de Educación a Distancia. Educación Permanente. Madrid, 1999. p57-118<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Chávez, Fidel: El narrador y el otro en el ejercicio de la escritura: una aproximación a <i style="">Quiero escribir pero me sale espuma</i> de Gustavo Sainz. Revista de Humanidades. No. 4. Primavera 1998. Tecnológico de Monterrey, Monterrey, México. p13-24<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Agheana, Ion T.: <i style="">Muchacho en Llamas</i> de Gustavo Sainz: Una novela por hacer. </span><st1:place st="on"><st1:state st="on"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Indiana</span></st1:State></st1:place><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"> Journal of Hispanic Literatures. Numbers 10 & 11, Spring-Fall 1997. <st1:placename st="on">Indiana</st1:PlaceName> <st1:placetype st="on">University</st1:PlaceType>, <st1:place st="on"><st1:city st="on">Bloomington</st1:City></st1:place>, IN. p 237-248<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Clark d’Lugo, Carol: The Fragmented Novel in <st1:place st="on"><st1:country-region st="on">Mexico</st1:country-region></st1:place>. The Politics of Form.<span style=""> </span>The <st1:place st="on"><st1:placetype st="on">University</st1:PlaceType> of <st1:placename st="on">Texas</st1:PlaceName></st1:place> Press, Austin, 1997, p 164-6, 167-246<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Robles, Martha: Gustavo Sainz: Las voces circulares. Espiral de voces. Textos de Difusión Cultural, UNAM. </span><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">México, 1993. p 229-244<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Shaw, Donald L.: Three Post-Boom Writers and the Boom. Latin American Literary Review. Vol. XXIV, No. 47, <st1:place st="on"><st1:city st="on">Pittsburgh</st1:City>, <st1:state st="on">PA</st1:State></st1:place>, January-June 1996, p 5-22<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Swanson, Philip: Gustavo Sainz and <i style="">La Princesa <st1:place st="on"><st1:state st="on">del</st1:State></st1:place> palacio de</i> <i style="">Hierro</i>: Funniness, identity and the post-Boom. The New Novel in <st1:place st="on">Latin America</st1:place>. Politics and popular culture after the Boom. <st1:placename st="on">Manchester</st1:PlaceName> <st1:placetype st="on">University</st1:PlaceType> Press, <st1:place st="on"><st1:state st="on">New York</st1:State></st1:place>, 1995. p114-128<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Williams, Raymond Leslie: Gustavo Sainz: Mexican Posmodernities. The Postmodern Novel in <st1:place st="on">Latin America</st1:place>: politics, culture and the crisis of truth. St. <st1:place st="on"><st1:city st="on">Martin´s Press</st1:City>, <st1:state st="on">New York</st1:State></st1:place>, 1995. p21-42<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Hancock, Joel: Re-Defining Autobiography: Gustavo Sainz´s A la Salud de la Serpiente. </span><span style="font-family: Arial;">Revista de Estudios Hispánicos. Tomo XXIX, Número 1, Enero 1995. Washington University, Saint Louis Missouri, p153-166<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Luiselli, Alessandra: Gustavo Sainz: La Inquisición Literaria. Revista de Literatura Mexicana Contemporánea. </span><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">The <st1:placetype st="on">University</st1:PlaceType> of <st1:placename st="on">Texas</st1:PlaceName> at <st1:place st="on"><st1:city st="on">El Paso</st1:City></st1:place>. Department of Languages and Linguistics, <st1:place st="on"><st1:city st="on">El Paso</st1:City>, <st1:state st="on">Texas</st1:State></st1:place>, Enero-abril 1996, p 98-101<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Conde Ortega, José Francisco: Gustavo Sainz: <i style="">Retablo de</i> <i style="">inmoderaciones y heresiarcas</i>. Sábado. Uno más Uno. Febrero 10, 1993, p 14-15<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Careaga, Gabriel: Gustavo Sainz: Una literatura incandescente. Nexos. Año 16, Vol. XVI, No. 184, Abril 1993, México, p 69-71<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Cortínez, Verónica: La conquista de una tradición: <i style="">Gazapo</i> como oposición y analogía de Las Buenas Conciencias. Confluencia. Revista Hispánica de Cultura y Literatura. Fall 1991, Volume 7, Number 1. University of Northern Colorado, Greely, Colorado, p 21-30<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Escalante, Evodio: Gustavo Sainz: el novelista como un operador de los discursos. Sábado. Uno más Uno. Mayo 11, 1991, p 6<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Dennis, Harry J.: <i style="">Fantasmas aztecas</i> de Gustavo Sainz. Explicación de Textos Literarios. Vol. XII-1, California State University, Sacramento, California, 1983-1984, p 92-93<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Hancock, Joel: Gustavo Sainz´s <i style="">Compadre Lobo</i>: A Dissection of the creative impulse. </span><span style="font-family: Arial;">Revista Canadiense de Estudios Hispánicos. Vol. VII. No. 2, Canada, Invierno 1983, p 291-296<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Hancock, Joel: The Narrator and his Craft: artistic impulse and authorial presence in Gustavo Sainz´s <i style="">Compadre Lobo.</i> Crítica Hispánica. Vol. IV, No. 2, 1982. <st1:place st="on"><st1:city st="on">East Tennessee State University</st1:City>, <st1:state st="on">Tennessee</st1:State></st1:place>, p 149-155<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Rufinelli, Jorge: La novela mexicana en los últimos años. Cuadernos de Marcha.<span style=""> </span>Segunda Época, Año III, No. 14, julio agosto 1982, México, p 47-60<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Bearse, Grace: More Mexican Writers to the Fore. Américas. Vol. 34, No. 4, July-August 1982, <st1:place st="on"><st1:state st="on">Washington</st1:State></st1:place>, p 59-60<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Williams, Raymond L.: The reader and the recent novels of Gustavo Sainz. Hispania. <st1:place st="on"><st1:placetype st="on">University</st1:PlaceType> of <st1:placename st="on">Mississippi</st1:PlaceName></st1:place>. Volume 65, No. 3, september 1982, p. 383-387<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Morrow, Carolyn: The Challengue of Changing Society: Mexican Literature of 1965-1980. Latin American Digest, Vol. 15, No. 3-4, Summer-Fall 1981. <st1:placename st="on">Arizona</st1:PlaceName> <st1:placetype st="on">State</st1:PlaceType> <st1:placetype st="on">University</st1:PlaceType>, Center for Latin American Studies, <st1:place st="on"><st1:city st="on">Tempe</st1:City>, <st1:state st="on">Arizona</st1:State></st1:place>, p 3-7<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Mier, Luis Javier y Dolores Carbonell: Un escritor que piensa como editor: Gustavo Sainz. Periodismo interpretativo. Editorial Trillas, México, 1981, p 43-57<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Gyurko, Lanin A.: Reality and Fantasy in <i style="">Gazapo</i>. </span><span style="font-family: Arial;">Revista de Estudios Hispánicos. Vol. VIII, No. 2, Mayo 1979. The University of Alabama Press, p 183-200<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Hardy, Karen J.: Gustavo Sainz´s <i style="">La Princesa del Palacio de Hierro</i>: a three-hundred-page telephone call. Revista de Estudios Hispánicos. </span><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Vol. IV, No. 2, Mayo 1979. The University of Alabama Press, p 183-200<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Josef, Bella: A alternativa do humor en Gustavo Sainz. 9o. Congreso Brasileiro de Lingua e Literatura. Sociedade Brasileira de Lingua e Literatura, Salamandra, Río de Janeiro, 1978, p 109-120<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Von Wilpert, Gero e Ivar Ivask: Literatura Mundial Moderna. Versión española de Carlos Díaz, Editorial Gredos, Madrid, 1977, p 189-190, 192-194<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Rufinelli, Jorge: Sainz y Agustín: literatura y contexto social. Texto crítico 8. Centro de Investigaciones Lingüístico Literarias, Humanidades, Universidad Veracruzana, México 1977, p 155-164<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Trigo, Pedro: <i style="">Gazapo</i>. Narrativa de un continente en transformación. Universidad Central de Venezuela, Dirección de Cultura, Caracas, Venezuela, 1976, p 47-51<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Decker, David: The circles and obsessions of Gustavo Sainz. Review. Center for Inter American Relations, <st1:place st="on"><st1:state st="on">New York</st1:State></st1:place>, No. 18, 1976, p 44-47<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Durán, Manuel: ¿Quién le teme a Gustavo Sainz?, INTI 3. </span><st1:placetype st="on"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">University</span></st1:PlaceType><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"> of <st1:placename st="on">Connecticut</st1:PlaceName>, <st1:place st="on"><st1:city st="on">Storrs</st1:City>, <st1:state st="on">Connecticut</st1:State></st1:place>, 1976, p 7-19<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 28.4pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Ocampo, Aurora: La crítica de la novela latinoamericana contemporánea. Antología. Universidad Nacional Autónoma de México, Centro de Estudios Literarios, 1973, p 107, 109, 203<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Brown, James: <i style="">Gazapo</i>, modelo para armar. Nueva Narrativa Hispánica, 3, 2, 1973, p 237-244<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Fernández Moreno, César y otros: América Latina en su literatura. México, Siglo XXI Editores, 1972, p 162-5, 199, 436<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="ES-MX">Langford, Walter M.: Gustavo Sainz (1940). </span><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">The Mexican Novel Comes of Age. </span><span style="font-family: Arial;">University of Notre Dame, Notre Dame, Indiana, 1971, p 203-4<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Pagés Larraya, Antonio: Una novela mexicana sobre la adolescencia. Comentario. Año XVII, No. 71, Instituto Judío Argentino de Cultura e Información, Tucumán, Argentina, Marzo-abril 1970, p 93-97<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;" lang="EN-US">Leonard, <st1:place st="on"><st1:city st="on">Irving</st1:City></st1:place>; Geller, Stephen; Brushwood, John: Gazapo. Review 1968. Center for Inter American Relations, <st1:place st="on"><st1:state st="on">New York</st1:State></st1:place>, 1968, p 77-80<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Rodríguez Monegal, Emir: El arte de narrar. Monte Avila, Ed., Caracas, Venezuela, 1968, p 255-268<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;">Ocampo, Aurora y Ernesto Prado Velásquez: Diccionario de Escritores Mexicanos. Universidad Nacional Autónoma de México, Centro de Estudios Literarios, México, 1967, p 349<o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: Arial;"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-left: 14.2pt; text-align: justify; text-indent: 1cm; line-height: 200%;"><span style=""><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal"><span lang="ES-MX"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align: center;" align="center"><br /><b style=""><span lang="ES-MX" style="font-family:Arial;"><o:p></o:p></span></b></p>Unknownnoreply@blogger.com0